19. YÜZYIL ISLAHATLARI VE ll. MAHMUT DÖNEMİ GELİŞMELERİ

19. YÜZYIL ISLAHATLARI VE ll. MAHMUT DÖNEMİ GELİŞMELERİ

XIX. YÜZYIL ISLAHATLARI

Osmanlı Devleti, XIX. Yüzyılda Yapılan ıslahat alanları;

Merkezi otoriteyi güçlendirmek,

Toprak kayıplarını önlemek,

Azınlıkların ayrılmasını önleyerek ülke bütünlüğünü korumak,

Ekonomik sorunları çözmek,

Avrupalı devletlerin içişlerine karışmasını engellemek

Devletin demokratikleşmesini sağlamak amacıyla yenilikler yapmıştır. (yönetim ve hukuk alanında) II. Mahmut dönemi gelişmelerine yazımızın devamında yer verilmiştir.

II. MAHMUT (1808-1839)

II. Mahmut ayanların desteğiyle tahta çıkmış bir padişahtır. Bu yüzden padişah olur olmaz ayanlarla Sened-i İttifak adı verilen bir sözleşme imzalamıştır.

Senedi İttifak (1808 )

II. Mahmut ile ayanlar arasında yapılmıştır. Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa yapıl­masında rol oynamıştır.

  • Ayanlar merkezi otoriteyi kabul edecek.
  • Yapılacak ıslahatları destekleyecek, padişaha bağlı kalacak.
  • Hükümetin yasalara uygun emirlerine uya­caktır.
  • Devletin eyaletlerden asker ve vergi toplanma­sına yardım edecek ve bölgedeki halka kötü davranmayacak,
  • İstanbul’da askerlerin çıkardığı isyanların bastı­rılmasında rol alacaktır.
  • Padişah aşırı vergi koymayacak, eşit ve adalet­li vergi alacaktır.
  • Bu emirlere uymayanlar cezalandırılacaktır.

ALEMDAR MUSTAFA PAŞA

Kabakçı Mustafa isyanı ile III. Selim tahtan indirilip yerine IV. Mustafa getirildi. Nizam-ı Cedit yanlısı Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa İstanbul’a gelip isyanı bastırdı. Ancak III. Selim öldürülmüştü. Bunun üzerine II Mahmut’u tahta çıkardı. Kendisi de sadrazam oldu. II. Mahmut İktidarının ilk yılları Sadrazam Alemdar’ın güçlü kişiliğinin etkinliğinde geçti.

AYAN

Osmanlı ülkesinde bir bölgenin, bir kasabanın ve bir sınıfın ileri gelenlerine denilmiştir. XVII. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’nin çeşitli yerlerinde, çoğu nüfuzlu ailelerden birçok ayan ortaya çıkmış ve bunlar merkezi otoritenin bozulması, tımar sisteminin yerini iltizam sisteminin almasıyla giderek güçlerini artırmışlardır. Ayanlar II. Mahmut’un tahta çıkmasında da etkili olmuşlar ve padişahla Senedi İttifak adı verilen sözleşmeyi imzalamışlardır. Senedi İttifak ile ayanların varlığı resmiyet kazanmıştır.

Ayanlar merkezi otoriteyi kabul edecek.

Yapılacak ıslahat ları destekleyecek, padişaha bağlı kalacak. Hükümetin yasalara uygun emirlerine uyacaktır.

Devletin eyaletlerden asker ve vergi toplanma­sına yardım edecek ve bölgedeki halka kötü davranmayacak,

İstanbul’da askerlerin çıkardığı isyanların bastı­rılmasında rol alacaktır.

Padişah aşırı vergi koymayacak, eşit ve adaletli vergi alacaktır.

Bu emirlere uymayanlar cezalandırılacaktır.

-Önemi:

  • Padişahın yetkileri sınırlandırılmış ve padişah ilk defa kendi otoritesi yanında bir güç kabul etmiştir. Bu bakımdan Senedi İttifak İngilizlerin XIII. yüzyıl başlarında kabul ettiği ve İngiliz meşrutiyetinin temelini oluşturan Magna Charta’ya (1215) benzemektedir
  • Devletin, ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf olduğu anlaşıldı.
  • Feodal yapı güçlenmiştir.
  • Osmanlı Devleti ayanları tanıyarak hukukileştirmiştir.

VAKA-YI HAYRİYE

II. Mahmut’un halk, esnaf, medrese öğrencileri ve topçu birliklerinin desteğiyle 1826’da Yeniçeri Ocağı’nı kaldırması Vaka-yı Hayriye yani Hayırlı Olay olarak adlandırılmıştır.