Değişen Dünya Şartlara Göre Avrupa Devletlerinin Osmanlı Politikası
Napolyon Savaşları (1805-1815) sonunda Napolyon Avrupa’nın büyük bir kısmını ele geçirmiş ve Avrupa’nın yapısını kendisine göre şekillendirmiştir.
Napolyon’un bu ilerleyişi İngiltere’nin Fransızları Waterloo Savaşında mağlup etmesi ile sona ermiştir. (1815) Bu olay sonrası bozulan Avrupa’nın siyasi yapısını tekrar düzenlemek ve Krallıkları güçlendirmek için Viyana’da bir kongre düzenlendi. Bu Kongreye;
· İngiltere
· Rusya
· Avusturya
· Prusya
katıldı.Bu devletler kendi arasında Dörtlü İttifak grubunu kurdular.
Bu Kongre Monarşilerin “Fransız İhtilalına ve ihtilalin yaydığı milliyetçilik ve demokrasi akımlarına karşı” bir tepki olmuştur.
Kongrede Avrupa’nın sınırları tekrar çizilmiş olup, olabilecek ayaklanmaların birlikte bastırılacağı ve monarşilerin korunacağı karara bağlanmıştır.
Özelikle bu kongrede etkili olan devlet Avusturya olmuştur. Avusturya Başbakanı Metemich in çabaları sonucu bu kararlar alınmıştır. Bu nedenle bu kararlara Metemich Kararları da denilmektedir. Viyana Kongresi ile Avrupa’da başlan bu yeni döneme Restorasyon Dönemi (1815-1827) Bu dönem Navarın Olayı ile sona ermiştir.
Bu kongrede Avusturya Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünü savunmuştur. Bunun en önemli sebebi kendi yapısının Osmanlı Devletine benzer Fermansı, Osmanlı Devlet gibi bir çok milletten oluşmasıdır.
Şark Meselesi: Şark meselesi ilk defa Viyana Kongresinde (1815) ortaya atılan bir terimdir. Bu meselenin temelinde Osmanlı Devleti topraklarının paylaşılması yatmaktadır. Avrupa Devletleri;
17.yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünün korunmasını,
19.yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devletinin Avrupa topraklarının paylaşılması,
17.yüzyılda topraklarının tamamının paylaşılmasını istemektedirler.
Avrupa devletlerinin Osmanlı politikası şu şekilde;
19. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünü savunmaktadır. Çünkü
1. Uzakdoğu sömürge yollarının güvenliğini sağlamak istemesi.
2. Hammadde ve Pazar imkânlarından yararlanmak istemesi.
1878den sonra Osmanlı Devletinin parçalanması için çaba sarf etmeye başladı. Kıbrıs ve Mısırı işgal etti. Azınlıkları Osmanlı Devletine karşı kışkırttı. I. Dünya savaşı sırasında Osmanlı Devletini paylaşmak için gizli antlaşmaları yapmışlardır. I. Dünya Savaşından sonra topraklarımızı işgal etmişlerdir.
18. yüzyıla kadar Osmanlı Devletine dost olmuştur. 1798 de Napolyon Mısırı işgal edince ilişkiler bozulmuştur. Fransa, 19. yüzyılda Osmanlı Devletine karşı ikiyüzlü bir politika izlemiştir. 1807 de Tilsit’te Rusya ile Osmanlı Devletini nasıl paylaşacağını gizlice görüşmüştür. 1830 da Cezayir’i, 1881 de Tunus’u ve Fas’ı işgal etti. I. Dünya savaşı sırasında Osmanlı Devletini paylaşma için gizli antlaşmaları yaptı. Savaş sonunda ülkemizin bir kısmını işgal etmiştir.
Rusların amacı açık denizlere inmekti. Bunun için dış politikasının temelini;
• Çanakkale ve İstanbul boğazlarını ele geçirmek,
• Boğazları denetim Altında tutabilmek, şeklinde oluşturmuştur.
Küçük Kaynarca Antlaşması( 1774) ile Osmanlı Devletinin içişlerine karışmaya başladı. Balkan topluluklarını Osmanlı Devletine karşı kışkırttı. Paris Antlaşması (1856) ile bu düşünceleri biraz geciktirilmiş Fermansına rağmen Panislavist bir siyaset izlemekten geri kalmadı. 187-78 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Ermenileri Osmanlı Devletine karşı kışkırttı. Böylece Ermeni Meselesinin ortaya çımasında etkili oldu.
I,Dünya Savaşı sırasında gizli antlaşmalara katıldı.
Mohac Meydan Muharebesi (1526) ile Avusturya ile Osmanlı Devleti ile karşı karşıya geldi. Macaristan’a hâkim Ferman yüzünden bir çok savaş yapıldı. Zitvatorok (1606), Karlofça (1699) Pasorofça (1718) antlaşmaları yapıldı. 18. yüzyılda Macaristan’ı ele geçirerek Balkanlara yöneldi. Ruslarla Osmanlı Devletine karşı işbirliği yaptı.
Viyana Kongresi (1815) den sonra Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünü savundu. Çünkü, bu dönemde ki milliyetçilik akımı kendisi içinde tehlikelidir. Berlin Antlaşması (1878) ile Bosna-Hersek’i geçici olarak Avusturya’ya verildi. II, Meşrutiyetin ilanı sırasında ki karışıklıklardan yararlanarak Bosna-Hersek’i kendi ülkesine kattı.
I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti ile aynı grupta savaşa girdi.
Avrupa’da siyasi birliğini en geç sağlayan ülkelerden olan Almanya ile ilişkiler
19.yüzyıl sonlarına doğru geliştirilmiştir. I.Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti ile aynı grupta savaşa girdi.
Osmanlı Devleti 19. yüzyıla kadar her hangi bir devletin desteğine ihtiyaç duymamıştır. 19. yüzyılda Avrupa’da kuvvetler dengesinin şartları değişirken kendiside zayıflamaya başladı. Osmanlı Devleti, değişen bu şartlar karşısmda, güçlü devletlerin yanında yer alarak dengeyi sağlamaya çalıştı. Özellikle 19. yüzyılın sonlarında izlenıneye başlanan bu siyasete “Denge Politikası” denir.
19.yüzyıla kadar tehlike Rusya’dan geldiği için batılı devletlerin yanında yer aldı. Ingiltere 1878 e kadar Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünü savunınuştur. İngiltere’nin bu siyasetinden vazgeçmesi sonucu Osmanlı Devleti, Almanya’ya ile yakınlaşmıştır.