ANAYASA HUKUKU

ANAYASA HUKUKU

TÜRKİYE’NİN ANAYASAL DÜZENİ

Senedi İttifak(1808)

• Amaç merkezi otoriteyi güçlendirmektir. Ayanlar ile padişah arasında yapılmıştır.
• Padişah ayanların varlığını resmen tanıdığı için merkezi otoriteden ödün vermiştir.
• Ayanlar resmen tanınmış ve padişah yetkilerini Osmanlı tarihinde ilk defa sınırlandırmıştır.
• Toprak ağalığı resmen başlamıştır.
• Magna Carta’ya benzerlik taşır.
• Anayasal düzene geçişin ilk aşamasıdır.
• Milliyetçilik etkili olmamış ve dış baskılar söz konusu değildir.
• Ayanlar = Toprak Ağalığı

Tanzimat Fermanı(Gülhane-i Hattı Hümayun-1839)

• Abdülmecit zamanında yayımlanmıştır.
• Amaç; Osmanlı devletini dağılmaktan kurtarmaktır. Boğazlar ve Mısır sorununu çözmek için büyük devletlerin desteğini almaktır.
• Padişah kendi isteği ile yetkilerini kısıtlamıştır.
• Hukukun üstünlüğü ilk kez kabul edilmiştir.
• Herkes kanun önünde eşit olacak.
• Herkesin can ve mal güvenliği devlet güvencesinde olacak.
• Askerlik vatan görevi olacak.
• Vergi herkesin gelirine göre alınacak
• Rüşvet ve iltimas kaldırılacak.
• Mahkemeler açık olacak hiç kimse haksız yere idam edilmeyecek.

Islahat Fermanı(1856)

• Amaç; Gayrimüslimler ile Müslümanlara eşit haklar vermektir.
• Abdülmecit zamanında yayınlanmıştır.
• Kırım savaşı ve Paris Barış Antlaşmasından sonra Avrupa devletlerinin baskısıyla ilan edilmiştir.
• Tanzimat Fermanının devamı ve tamamlayıcısıdır.
• Daha çok gayri Müslimlere yeni haklar getirmiştir. Bu haklar şunlardır:
• Küçük düşürücü söz söylenmeyecek.
• Vergi vermek şartı ile ticaret yapabilecek mülkiyet sahibi olabilecekler.
• Bedelli askerlik yapacaklar.(Nakdi bedel)
• Hastane, okul ve kilise yapabilecekler.
• İl Genel Meclislerine üye olabilecekler.
• Devlet memur olabilecekler.

NOT: Avrupa devletlerinin Osmanlı Devletinin içişlerine karışmasına ortam hazırlamıştır.

 

Kanun-i Esasinin Özellikleri

• Abdülhamit ilan etmiştir.
• Jön Türkler ilan edilmesinde etkili olmuştur. Padişah üzerinde baskı oluşturmuşlardır.
• Amaç; Osmanlı devletinin dağılmasını önlemektir. Avrupalı devletlerin Tersane (İstanbul) konferansında Osmanlı aleyhine karar almasını önlemektir.
• Belçika ve Prusya anayasaları örnek alınmıştır.
• Hazırlayan; Mithat Paşadır.
• Kuvvetler birliği esası vardır. Sert ve ayrıntılı anayasadır.
• Yürütme; Padişah ve Heyet-i Vükela (BK) olmak üzere iki başlıdır. Bakanlar Kurulu üyelerini padişah seçer, değiştirir veya görevden alır.
• Padişahın meclisi açma kapatma yetkisi vardır.
• Hükümet padişaha karşı sorumludur.
• Kanun teklifi için padişahın izni gereklidir.
• Padişahın sürgün etme yetkisi vardır.
• Yasama iki başlıdır.
• Meclis, Mebusan(millet) ve Ayan meclisi olmak üzere ikiye ayrılır. Mebusan meclisini halk 4 yıl için seçer. Ayan meclisi üyeleri padişah tarafın süresiz seçilir.
• Yargı bağımsız mahkemelerce yürütülür.
• Devletin dini İslam, başkenti İstanbul ve resmi dili Türkçedir.
• Temel hak ve özgürlüklere yer vermiştir.
• Osmanlı meşrutiyet yönetimini benimsemiştir.
• Türk tarihinin ilk yazılı anayasasıdır.
• Bu dönemde siyasi parti yoktur.
• 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı nedeniyle padişah kanunu Esasiyi yürürlükten kaldırmıştır.

 

Kanunu Esaside Yapılan Değişikliler(1909)

 

• 31 Mart vakasından sonra anayasa daha demokratik hale getirilmiştir.
• Hükümet, meclise karşı sorumlu olacak.
• Padişahın meclisi kapatması zorlaştırılmıştır.
• Padişahın sürgün etme yetkisi kaldırılmıştır.
• Çok partili siyasi hayata geçilmiştir.(Hürriyet ve İtilaf, Ahrar Partileri )
• Sansür kaldırıldı.
• Kanun yapmak içim padişahtan izin alma şartı kaldırıldı.

1921 Anayasasının Özellikleri(Teşkilatı Esasiye)

• Çerçeve, kısa ve yumuşak anayasadır.
• Kurucu meclis tarafından hazırlanmıştır.
• Güçler birliği ilkesine dayalıdır.
• Meclis Hükümeti sistemi benimsenmiştir.
• Kanunu Esasi ile birlikte kullanılmıştır.
• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Meclis üstünlüğü ve tek meclis özelliği vardır.
• Kişi hak ve özgürlüklerine yer vermemiştir.
• Laik değildir.
• Yerinde ve merkezden yönetim ilkesi benimsenmiştir.
• Türkiye Devletinin ilk anayasasıdır.
• İnönü savaşından sonra yapılmıştır.

1921 Anayasasının 1923 Değişiklikleri                                                        

• Türkiye Devletinin rejimi Cumhuriyet olmuştur.
• Cumhurbaşkanı meclis içinden 4 yıllığına seçilir.
• Bakanlar, meclis içinden Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
• Kabine sistemine geçilmiştir. Resmi dil Türkçedir. Devletin dini İslam’dır.

1924 Anayasasının Özellikleri

• TBMM hazırlamıştır.
• Kuvvetler birliği ve görevler ayrılığına yer verildi.
• Cumhuriyet rejiminin değişmezliği vurgulandı.(Sert Anayasa)
• Karma hükümet sistemi (Kabine+Parlamenter hükümet sisteminin özelliklerini taşır)
• Resmi dil Türkçe, Din İslam, Başkent Ankara’dır.
• Yürütme iki başlıdır. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulundan oluşur.
• Çoğunlukçu özellik taşır.Tek ve çok partili dönemde uygulandı.
• En uzun süre yürürlükte kaldı. (37 yıl)
• Temel hak ve özgürlüklere yer verildi.
• Ekonomik ve Sosyal haklara yer verilmedi.
• Sıkıyönetim düzenlendi.
• Yüce divan kurulmuştur.(Bakan, Danıştay ve Yargıtay üyelerini, Cumhuriyet Başsavcısını yargılamak için)
• Yasama yorumuna yer veren tek anayasadır.

1924 Anayasasında Yapılan Değişiklikler

• 1928, “devletin dini İslam’dır.” Maddesi Anayasadan çıkartıldı.(Anayasanın laikleşmesinin ilk aşamasıdır)
• 1930, kadınlara Belediye seçimlerine katılma hakkı
• 1933, kadınlara Muhtarlık seçimlerine katılma hakkı
• 1934, kadınlara Vekillik seçimlerine katılma hakkı
• 1937, Atatürk ilkeleri anayasaya girdi.(Anayasa tam laik olmuştur.)
• Anayasanın dili sadeleştirilmiştir.
• 1946, çok partili hayata geçildi.
• 1946, tek dereceli seçim sistemine geçildi.
• 1950,gizli oy açık sayım ilkesi benimsendi.

1961 Anayasasının Özellikleri

• 1960 darbesi sonucu oluşmuştur.
• Demokrat parti düşürüldü.
• Cemal Gürsel (Dönemin Genelkurmay Başkanı)
• Halk oylaması ile kabul edilmiştir.(% 61). Sert ve kazuistik(ayrıntılı+düzenleyici) anayasadır.
• Kurucu Meclis tarafından hazırlanmıştır.

Kurucu Meclis

• Askeri Kanat; Milli Birlik Komitesi, Sivil Kanat ise Temsilciler Meclisidir.
• Halk oylaması ile kabul edilmiştir.(% 61)
• İlk kez kuvvetler ayrılığı benimsendi
• İlk kez parlamenter sisteme geçildi.
• İlk kez sosyal devlet ilkesi benimsendi. En önemli yeniliğidir.
• İlk kez anayasada başlangıç kısmına yer verildi.
• Çoğulcu ve özgürlükçüdür.
• Yasama iki başlıdır;
• Millet Meclisi, genel oyla seçilen dört yüz elli milletvekilinden kuruludur.
• Cumhuriyet Senatosu, genel oyla seçilen yüz elli üye ile Cumhurbaşkanınca seçilen on beş üyeden kuruludur. Kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış bulunan ve milletvekili seçilmeye engel bir durumu olmayan her Türk, Cumhuriyet Senatosuna üye seçilebilir. Üyeliğinin süresi altı yıldır. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir. Seçilen üyelerinin üçte biri her iki yılda bir yenilenir.
• Yürütme iki başlıdır.
• Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu.
• Cumhurbaşkanı, bir defalığına 7 yıllığına seçilir.
• Başbakan, Cumhurbaşkanınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanır.
• Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır.
• Yargı bağımsızdır.
• Temel hak ve özgürlükler genişletildi.
• Yüksek mahkemelerin bu anayasa ile yeniden düzenlenmiştir. Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Uyuşmazlık Mahkemesi düzenlendi.
• Milli Güvenlik Kurulu (MGK) kuruldu.
• Anayasa Mahkemesi kuruldu. Anayasa ve yasaların hukuka uygunluğu denetlenmiştir.
• Diyanet İşleri Başkanlığı anayasal kurum haline getirildi.
• Yüksek Hâkimler Kurulu oluşturuldu.
• Yüksek Seçim Kurulu oluşturuldu.
• Yüksek Savcılar Kurulu oluşturuldu.
• TRT, Haber Ajansları, Üniversiteler özerk hale getirildi.
• Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu.

Türkiye Cumhuriyeti: Başlangıç ilkeleri ve insan haklarına dayanan devlettir. Milli demokratik laik, sosyal bir hukuk devletidir.

NOT:1961 ve 1982 Anayasasında Atatürk İlkelerinden Halkçılık, Devletçilik ve İnkılâpçılığa yer verilmemiştir.

1961 Anayasasının 1971 – 73 Değişikliği

• Yürütme güçlendirildi (Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi)
• Temel Hak ve Özgürlüklere sınırlama getirildi.
• Siyasi Partilerin Anayasa Mahkemesine dava açmasına sınırlama getirildi.
• Danıştay, Yargıtay, Sayıştay düzenlendi.
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kuruldu.
• Devlet Güvenlik Mahkemesi Kuruldu. (2004’de kaldırıldı)
• TRT’nin özerkliği kaldırıldı.
• Üniversitelerin özerkliği sınırlandırıldı.

1982 Anayasasının Genel Özellikleri

• 1980 askeri darbesi sonucu yapıldı.
• Genel Kurmay Başkanı Kenan Evren öncülüğünde asker ve sivillerin oluşturduğu kurucu meclis yapmıştır.
• Milli Güvenlik Konseyi+Danışma Meclisi=Kurucu Meclis tarafından yapılmıştır.

 

• Sert Anayasadır. Kazuistik(ayrıntılı+düzenleyici) Anayasadır.
• Halk oylaması ile kabul edildi.(% 91)
• Geçiş dönemi öngörmüştür.
• Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm sistemini benimsemiştir.
  • Parlamenter sisteme işlev kazandırmak için.
  • Depolitizasyon usulü benimsenmiştir.
• Depolitizasyon; Anayasayı siyasetten uzaklaştırmak için yapılan uygulamadır.
• Başlangıç kısmı ile birlikte 8 bölümden oluşur.
• 177 asıl maddesi ve 19 geçici maddesi vardır.
• Kenar başlıkları Anayasa metnine dâhil değildir.
• Kuvvetler ayrılığı vardır.
• Parlamenter sistem benimsenmiştir.
• Hürriyet – otorite dengesinde otorite ağırlıklıdır.
• Yürütme güçlendirildi.
• Cumhurbaşkanının yetkileri artırıldı.
• Çoğunlukçu anayasadır.
• Anayasanın kabulüne ONAY safhası eklenmiştir.

1982 Anayasasının Bölümleri

• Başlangıç kısmı
• Genel esaslar (1-11 madde)
• Temel hak ve özgürlükler
• Cumhuriyetin temel organları
• Mali hükümler
• Çeşitli hükümler
• Geçici hükümler
• Son hükümler

 

1982 Anayasasının Genel Esasları

 

1. Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.
2. Cumhuriyet Nitelikleri
   1. Cumhuriyetçilik
   2. Atatürk Milliyetçiliği
   3. İnsan haklarına saygılı
   4. Demokratik
   5. Laik
   6. Hukuk
   7. Sosyal
   8. Başlangıçtaki ilkelere dayanan
3. Türkiye Devleti, vatanı ve milleti ile bölünmez bir bütündür.
   1. Üniter devlet anlayışına dayanır.
   2. Bayrağı kanunda belirtilir.
   3. Başkenti Ankara
   4. Marşı İstiklal Marşı
   5. Dili Türkçe
4. İlk üç madde değiştirilemez, teklif dahi edilemez.
5. Devletin temel görevleri – amaçları sayılmıştır.
6. Egemenlik Kayıtsız Şartsız Milletindir.
7. Yasama TBMM’ye aittir. Bu yetki devredilemez.
8. Yürütme Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna aittir.
9. Yargı bağımsız mahkemeler tarafından gerçekleşir
10. Herkes kanun önünde eşittir.
11. Anayasan Üstünlüğü ve Bağlayıcılığı
12. Temel hak ve hürriyetler devredilemez, dokunulamaz ve vazgeçilemez.

 

1961 Anayasasının ile 1982 Anayasanın karşılaştırılması

Benzerlikleri 

• Kuvvetler Ayrılığı vardır.
• Parlamenter Sistem uygulandı.
• Askeri ve sivil kanattan oluşan Kurucu Meclis tarafından yapıldı.
• Meclisin sivil kanadı seçimle oluşmamıştır.
• Sivil kanadın Bakanlar Kurulunun kurulması ve düşürülmesine ilişkin yetkileri yoktur.
• Askeri Darbe soncu hazırlandı.
• Halk Oylaması ile kabul edilmiştir.

 

Farklılıklar

• 1961 Anayasasında halkoylamasından ret oyu çıkarsa ne yapılacağı bellidir. Kurucu Meclis yeniden oluşturulacak anayasa yeniden yapılıp halkoyuna sunulacak.1982 Anayasasında ret çıkarsa ne yapılacağı belli değildir.
• 1982 Anayasasında Anayasa ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birleşmiştir.
• 1961 Anayasasında Temsilciler Meclisi 1982 Anayasasında ise Danışma Meclisi oluştu.
• Temsilciler Meclisi Milli Birlik Komitesi karşısında, Danışma Meclisinin Milli Birlik konseyi karşısındaki durumuna oranla daha yetkili bir organdır.
• Halkoylamasında 1961 Anayasası % 61,1982 Anayasası % 92 oy almışlardır.
• 1961 Anayasasında Türk Milliyetçiliğine bağlı,1982 de Atatürk Milliyetçiliğine Dayanan devlet ilkesi vardır.
• 1961 Anayasasında İnsan Haklarına dayanan,1982 de ise İnsan Haklarına Saygılı devlet ilkesi vardır.
• 1961 Anayasası başlangıçtan itibaren çoğulcu,1982 Anayasası ise başlangıçta çoğunlukçu iken sonradan çoğulcu olmuştur.
• 1961 Anayasasında Anayasa yapılmasında siyasi partiler etkili olmuştur,1982 Anayasasında ise bütün siyasi partiler kapatılmıştır.
• 1961 Anayasası Özgürlükçüdür,1982 Anayasası ise otoriterdir.

 

 Türkiye Cumhuriyeti’nin Temel Nitelikleri

 

• Cumhuriyetçi Devlet
• Sosyal Hukuk Devleti
• Laik ve Demokratik Devlet
• İnsan haklarına dayalı Devlet
• Atatürk milliyetçiliğine bağlı Devlet
• Başlangıç ilkelerine dayanan Devlet
• Milli Egemenlik
• Özgürlük
• Eşitlik
• Çoğulculuk

Son dört madde Demokratik Devletin Unsurlarıdır.

NOT: Halkçılık, İnkılâpçılık, Devletçilik Türkiye Cumhuriyetinin Nitelikleri arasında YOKTUR!

Sosyal Devlet İlkesi

Sosyal devletin amaçları

 

• İşsizlik önlenmelidir.
• Çalışanlar insanca yaşamalıdır.
• İnsanların sosyal güvenliği sağlanmalıdır.
• Fırsat eşitliği sağlanmalıdır.
• Milli gelirler adaletli dağıtılmalıdır.
• İşçi- işveren dengesi sağlanmalıdır.

 

Sosyal Devletin Hukuki Yöntemleri

 

• İnsanca bir yaşam için tedbirler alır.
• Vergi adaleti
• Kamulaştırma-Devletleştirme
• Planlama yapılmalıdır.
• Fırsat eşitliği sağlanmalıdır.
• Sosyal haklar güvence altına alınmalıdır.
• Not:1924 Anayasası Devletçi iken 1961 ve 1982 Anayasası ‘Sosyal Devlet ilkesi’ geçerli olmuştur.

 

Hukuk Devleti İlkesi

• Kuvvetler ayrılığı ilkesi vardır.
• Yargı bağımsızdır.
• Hukukun genel ilkelerine bağlılık vardır.
• Yürütme ve yasama işlemleri yargı denetimindedir.
• Temel haklar güvence altına alınmıştır.
• Herkes kanun önünde eşittir.
• İdarenin mali sorumluluğu vardır.
• Kanuni idare ilkesi vardır.
• İdarenin faaliyetleri önceden bilinebilir.
• Kanuni hâkim güvencesi vardır.(Herkes bağlı olduğu yargı merci önüne çıkarılır)
• Ceza sorumluluğunun ilkeleri geçerlidir.

 

Cumhuriyetçilik İlkesi

 

• Egemenlik kişiye ve zümreye değil toplumun tamamına aittir.
• Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir.
• 1924,1961 ve 1982 Anayasasının değişmez özelliklerdir.

 

            Başlangıç İlkeleri

 

• Atatürk ilke ve inkılâplarına bağlılık
• Atatürk milliyetçiliği ve medeniyetçiliği ilkesi
• Çağdaş medeniyet düzeyine çıkma azmi
• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Türk varlığının ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü ilkesi
• Laiklik
• Yurtta sulh cihanda sulh
• Anayasa ve hukukun üstünlüğü
• İnsanların temel hak ve hürriyetlerden yararlanması
• 12 Eylül 1980 hareketini öven sözler anayasadan çıkarılmıştır.(1995 Değişikliği)

 

Atatürk Milliyetçiliğine Bağlılık

 

• Irkçılığı reddeder
• İnsancıl, barışçı, birleştirici ve bütünleştiricidir.

Sonuçları

• Türkiye Cumhuriyetinin insan unsuru tek millettir.
• Devletin resmi dili Türkçedir.
• Devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.
• Devlet ülkesi ve milletiyle bölünmez bütündür.
• Anayasaya 1937 yılında alınmıştır.

 

Laik Devlet İlkesi

 

• İbadet, ayin ve dini törenler serbesttir. Ancak mutlak değildir.
• Hiç kimse dini ayin ve törenlere katılmaya zorlanamaz.
• Din ve vicdan hürriyeti var ve mutlaktır.
• Dinsel inanç yönümden hiç kimse kınanamaz.
• Din ve Devlet işleri ayrıdır.
• Devletin resmi dini yoktur.
• Devlet zorlayıcı din kuralı koyamaz.
• Din ve Ahlak eğitimi devletin gözetim ve denetimi altında yapılır.
• Din Kültürü ve Ahlak eğitimi İlk ve Orta Okullarda okutulan zorunlu derslerdendir.(İlk defa 1982 Anayasası ile zorunlu hale geldi)s
• Din eğitimi kişilerin kendi isteğine, küçüklerinde yasal temsilcilerinin talebine bağlıdır.
• 1928 de ‘Devletin dini İslam’dır’ maddesi anayasadan çıkarıldı.
• 1937 de laiklik ilkesi anayasaya alındı.
• Devlet bütün din mensuplarına eşit yaklaşır.
• Din kurumları devlet kurumlarından ayrıdır.
• Din hizmeti de kamu hizmeti kabul edilmiştir.
• Devlet yönetimi din kurallarına dayanmaz.

 

Demokratik Devlet İlkesi

 

• Siyasi karar organları seçimle oluşur.
• Çok partili siyasi hayat mevcuttur.
• Vatandaşların tamamına temel haklar tanınmış ve güvence altına alınmıştır.
• Siyasi partiler arsında eşit şartlarda iktidar yarışı vardır.
• Genel oy, eşit oy, gizli oy, serbest seçim, açık sayım, tek dereceli seçim ve seçimlerin yargısal denetimi gibi demokratik devletin ilkeleri vardır.(Seçim Denetimini YSK Yapar.)

 

İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi

• Dayak, angarya yasaktır.
• Temel hak ve özgürlükler anayasa ve kanunla güvence altına alınmıştır.

İnkılâp Kanunlarının Korunması

• Tekke, Zaviye, Türbelerin kapatılması
• Latin alfabesi(Yeni Türk Harfleri)
• Tevhidi Tedrisat Kanunu
• Medeni Kanun
• Unvan, Lakapların kaldırılması(Soyadı kanunu)
• Bazı kisvelerin(Giysi) kaldırılması, değiştirilmesi
• Beynelmilel Erkamın kabulü (Uluslar arası rakam)
• Şapka kanunu

NOT: BU  GÜMÜŞ  ASAYI  TUT(şifre)

 

Kurucu İktidar

Asli Kurucu İktidar

• İhtilal, darbe sonucu oluşan iktidardır.
• Yeni bir Anayasa yapan iktidardır.
• 1961,1982… vs

Tali Kurucu İktidar

• Anayasanın yapısında değişiklik yapar.
• Anayasaya bağlı olarak seçimle gelmiş iktidardır.
• 1924, 1928, 1937 değişiklikleri… Vs.

 

Kurulmuş İktidar

 

• Seçimle gelmiş iktidardır.

 

 

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER

1. Kişi Hak ve Özgürlükleri

 

• Negatif statü
• Koruyucu haklar
• Kişinin doğrudan doğruya insan olmasından kaynaklanır.
• Devlet bu haklara müdahale edemez, bu haklar anayasa ile koruma altındadır.

 

• Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı
• Zorla çalıştırma yasağı
• Kişi hürriyeti ve güvenliği
• Özel hayatın gizliliği
• Haberleşme hürriyeti
• Konut dokunulmazlığı
• Yerleşme ve seyahat özgürlüğü
• Kanuni hâkim güvencesi(Doğal Yargıç)
• Suç ve Cezaya İlişkin Hükümler
• Hak arama hürriyeti
• Dernek kurma hakkı
• Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı
• Din – Vicdan özgürlüğü
• Düşünce ve kanaat özgürlüğü
• Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
• Basın hürriyeti
• Düzeltme ve cevap hakkı
• Basın araçlarının korunması
• Kamu tüzel kişilerinin elindeki kitle haberleşme araçlarından yararlanma
• Süreli ve süresiz yayın
• Bilim – Sanat hürriyeti
• Mülkiyet hakkı
• İspat hakkı
• Temel hak ve hürriyetlerin korunması

Kamu Hakları ile ilgili Özellikler

Zorla çalışmanın istisnaları şunlardır.

• Olağanüstü Hallerdeki çalışmalar
• Tutukluluk ve hükümlülük sürecindeki çalışmalar
• Kamu ihtiyacının olduğu durumlardaki çalışmalar

Seyahat Özgürlüğünün Kısıtlanma Sebepleri

• Suç işlenmesini önlemek
• Suç soruşturma ve kovuşturması

Yerleşme Özgürlüğünün Kısıtlanma Sebepleri

• Suç işlenmesinin önlenmesi
• Sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak
• Sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek
• Kamu mallarını korumak için yerleşme sınırlandırılmıştır.

Kişi hürriyeti ve güvenliğinin sınırları

• Ceza ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi
• Yakalama ve tutuklama kararını uygulanması
• Bir küçüğün gözetim altında ıslahı
• Toplum için tehlike teşkil eden akıl hastası, uyuşturucu veya alkol tutkunu ıslahı
• Bir serseri veya hastalık yayabilecek kişinin bir müessesede tedavi, eğitim veya ıslahı için alınan tedbirler.
• Usulsüz ülkeye girmek isteyenlerin ve sınır dışı etme kararının yerine getirilmesi gibi durumlarda kişi hürriyetinden yoksun bırakılır.

Kanuni hâkim güvencesi(Doğal Yargıç)

• Hiç kimse bağlı olduğu yargı merci dışında başka bir yargı merci önüne çıkarılamaz.
• Başka bir yargı merci önüne çıkarılacak olağan üstü uygulamalar yapılamaz.

Mülkiyet hakkı, Kamu yararı için sınırlandırılabilir.

2. Ekonomik Hak ve Özgürlükler

• Pozitif Statü Haklarıdır.
• İsteme Haklarıdır.
• Devletin öncü gücüne gerek vardır.

1. Ailenin korunması ve çocuk hakları
2. Eğitim öğrenim hakkı ve ödevi
3. Kamu yararı
4. Kıyılardan yararlanma
5. Toprak mülkiyeti
6. Kamulaştırma
7. Devletleştirme ve özelleştirme
8. Tarım ve hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması
9. Çalışma ve sözleşme hürriyeti
10. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
11. Çalışma hakkı ve ödevi
12. Sendika kurma ve sendikal faaliyet
13. Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme, grev ve lokavt
14. Ücrette adaletin sağlanması
15. Sağlık, çevre ve konut hakkı
16. Gençlik ve spor hakkı
17. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması
18. Sanatın ve sanatçının korunması
19. Sosyal güvenlik hakları
20. Sosyal Güvenlik Açısından Korunması Gerekenler
21. Yaşlılar
22. Bakıma muhtaç Çocuklar
23. Özürlüler
24. Gaziler
25. Şehitlerin Dul ve Yetimleri
26. Devletin ekonomik ve sosyal ödevlerinin sınırları: Devletin mali gücü oranındadır.

Sendika kurma: Sendikalara üyelik serbest, izin almadan kurulur, hiç kimse sendika üyeliğinden ayrılmaya ve üye olmaya zorlanamaz. Kamu görevlileri de sendika kurabilir ve kanunla düzenlenir.

NOT: Kamulaştırma bedeli nakden ve peşin ödenir. Ancak;

1. Tarım reformu
2. Büyük enerji ve sulama projeleri
3. İskân projeleri
4. Yeni ormanların yetiştirilmesi
5. Kıyıların korunması
6. Turizm amaçlı kamulaştırmalarda bedel eşit taksitlere bölünerek ödenir. Taksitlendirme süresi 5 yılı aşamaz. Küçük çiftçiye ait bedel her halde peşin ödenir.

 

DİKKAT: Aşağıda Kişi Hakları ile Sosyal Hakların karıştırılanların ayrımı yapılmıştır.

Kişi Hakları:—————————————Sosyal Ekonomik Hakları

• Konut Dokunulmazlığı———-Konut Hakkı
• Zorla Çalıştırma Yasağı——–Çalışma Şartları ve Dinlenme, Çalışma ve Sözleşme Özgürlüğü
• Bilim ve Sanat Hürriyeti——–Sanat ve Sanatçının Korunması
• Dernek Kurma Hürriyeti———Sendika Kurma
• Mülkiyet Hakkı——————-Toprak Mülkiyeti
• Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü—–Grev ve Lokavt Hakkı

 

3. Siyasi Haklar

 

• Aktif Statü Haklarıdır.
• Katılma Haklarıdır. Yurttaşlar devlet yönetimine katılır.
• Demokratik devlet ilkesi vardır.
• Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlığı(Devletler Özel hukukunda değinilmiştir)
• Seçme – Seçilme Hakkı
• Oy Kullanabilecekler
• 18 yaşını doldurmak
• Seçim kütüğüne kayıtlı olmak
• Taksirli suçlardan hüküm giymek
• Tutuklular
• Astsubay, subay ve uzman çavuş kullanabilir.
• Yurt dışında çalışan Türk Vatandaşları
• Oy kullanamayanlar
• Taksirli suçlar hariç hükümlüler
• 18 Yaşından küçükler
• Er ve erbaşlar
• Askeri öğrenciler
• Seçim kütüğüne kayıtlı olmamak
• Seçim Kanunları temsilde adalet yönetimde istikrarı bağdaştıracak şekilde düzenlenir.
• Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanamaz.
• Herkes seçme seçilme ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.
• Seçimler ve halkoylamasında; genel, gizli, eşit oy serbest ve tek dereceli seçim, açık sayım, yargı denetimi geçerlidir.
• Siyasi Parti kurma ve Siyasi partilere üye olma
• Siyasi parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma serbesttir.
• Siyasi Partiye 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı üye olabilir.
• Demokratik hayatın vazgeçilmez unsurudur.
• Siyasi Partiler önceden izin almadan kurulur.
• Siyasi partiler hem yurt hem de yurt dışında örgütlenebilir.
• Siyasi partiler Anayasa ve kanun hükümlerine göre faaliyet gösterirler.
• Siyasi partilerin tüzük, program ve eylemleri;
• Devletin bağımsızlığına
• Ülkenin bölünmez bütünlüğüne
• İnsan haklarına
• Eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine
• Demokrasiye
• Laik Cumhuriyet İlkelerine aykırı olamaz.
• Sınıf veya zümre diktatörlüğünü savunamaz.
• Suç işlenmesini teşvik edemez.
• Siyasi partiye üye olamayacaklar
• Hâkimler ve savcılar
• Yüksek yargı mensupları(Sayıştay dâhil)
• Memurlar
• TSK mensupları
• Yüksek öğretim öncesi öğrenciler
• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan yabancılar

NOT: Yükseköğretim elemanlarının siyasi partilere üye olmaları kanunla düzenlenir. Bunlar siyasi partilerin merkez organları dışında görev alamazlar.

• Siyasi Partilerin gelir kaynakları;
• Devlet hazinesinden yapılan mali yardımlar. Genel seçimlerde % 3 barajını bulma şartıyla.
• Üye aidatları
• Yapılan bağışlar
• Milletvekili aidatları
• Rozet, dergi, parti bayrağı satışından elde edilen gelirler
• Balo, eğlence gibi yapılan faaliyetlerden elde edilen gelirler.

NOT: Siyasi partiler, yabancı kişiler ve devletlerle uluslar arası kuruluşlardan yardım alamazlar.

• Siyasi partilerin uyacakları esaslar;
• Faaliyetleri demokrasiye uygun olacak
• Ticari faaliyette bulunamazlar.
• Gelir ve giderleri kuruluş amacına uygun olacak.
• Gelir, gider, mal edinimi, denetim yöntemleri ve aykırılık halleri kanunla düzenlenir.
• Borç alıp veremezler.
• Yabancılardan yardım alamazlar.
• Siyasi partilerin mali denetimini Anayasa Mahkemesi, Sayıştay’dan yardım alarak yapar.
• Davayı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı açar. Temelli kapatılmasına Anayasa Mahkemesi toplantıya katılanların 2/3 ile karar verir.
• Temelli kapatılabileceği gibi devlet yardımından tamamen ya da kısmen yoksun bırakılabilir.
• Temelli kapatılan bir parti başka bir isimle kurulamaz.
• Temelli kapatılan partilerin kapatılmasına neden olan kimseler 5 yıl süreyle hiçbir siyasi partide kurucu, denetleyici olamaz ya da faaliyette bulunamaz.
• Partisinin kapatılmasına sebep olan kimsenin milletvekilliği düşmez.
• Siyasi partilerin milletvekili çıkarabilmeleri için genel seçimlerde % 10 barajını bulmaları gerekir.
• Mecliste partilerin grup oluşturması 20 milletvekili ile olur.
• Dilekçe Hakkı
• Vatandaşlar veya Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileri ve kamuyla ilgili istek ve şikâyetlerini yetkili makamlara veya TBMM ye yazı ile bildirme hakkına sahiptir.
• Yabancılar için karşılılık ilkesi geçerlidir.
• Kamu Hizmetine Girme
• Her Türkün hakkıdır.
• Hizmete almada nitelikten başka ayrım yoktur.
• Kamu denetçiliği(Ombudsmanlık)
• İdari işlemlerin hukuka uygunluğunu denetler. Kamu Baş Denetçisini TBMM dört yıllığına seçer. En fazla dört turda seçilir. İlk iki turda 2/3,ikinci turda salt çoğunluk veya son turda en fazla oyu alan Kamu Baş Denetçisi seçilir.
• Vergi Ödevi
• Vergide Kanunilik
• Vergide Adalet
• Vergide Genellik
• Alt ve üst sınırlarda değişiklik yapma yetkisi Bakanlar Kuruluna aittir.
• Vatan hizmetine Girme
• Her Türk’ün hakkı ve ödevidir.
• TSK ve kamuda ne şekilde yapılacağı kanunla düzenlenir.
• Mal bildirimi
• Kamu hizmetine girenler düzenli aralıklarla mal bildirimine bulunmakla yükümlüdür.

 

 

NOT: Çalışma Hakkı, Eğitim-Öğrenim Hakkı ve Vatan Hizmeti hem Hak hem de Ödev ‘dir.

Temel Hakların Niteliği

• Herkes kişiliğine bağlı; devredilemez, dokunulamaz ve vazgeçilemez haklara sahiptir.
• Temel haklar; kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı haklarını da içerir.

 

Temel Hakların Sınırlandırılması

 

• Özlerin dokunulmaksızın yalnızca anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak kanunla sınırlandırılır.
• Sınırlama;
• Kanunla yapılır.
• Anayasanın sözüne ve ruhuna
• Demokratik toplum yapısına
• Laik Cumhuriyetin gereklerine
• Ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.
• Genel sınırlama yok, özel sınırlama vardır.

Bazı temel haklarda ortak sınırlama sebepleri vardır. Bunlar;

• Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
• Özel hayatın gizliliği
• Konut dokunulmazlığı
• Haberleşme hürriyeti
• Sendika kurma hürriyeti
• Dernek kurma hürriyeti

Bu Haklar Şu Nedenlerden Dolayı Sınırlandırılır

• Mili Güvenlik
• Kamu Düzeni
• Genel Ahlak ve Genel Sağlığın Korunması
• Suç İşlenmesinin Önlenmesi
• Başkalarının Hak ve Özgürlüklerinin Korunması

 

Temel Hakların Kötüye Kullanılmaması

 

• Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmaya
• Laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmaya yönelik kullanılamaz.
• Anayasa hükümleri devlet ve kişilere hakları yok etmeye ya da anayasada belirtilenden daha geniş sınırlama şeklinde değerlendirilemez.

 

Temel Hakların Kullanılmasının Durdurulması

 

• Savaş
• Sıkıyönetim
• Seferberlik
• Olağanüstü Haller de kısmen ya da tamamen durdurulabilir.
• Çekirdek Haklara olağanüstü durumlar dahi olsa dokunulamaz.
• Çekirdek Haklar
• Kişinin yaşama hakkı ve kişinin maddi ve manevi varlığının bütünlüğü
• Din ve vicdan özgürlüğü
• Düşünce ve kanaat özgürlüğü
• Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez.
• Suçluluğu sabit oluncaya kadar hiç kimse suçlu değildir.

NOT: Kişinin Dokunulmazlığının istisnaları Şunlardır;

• Meşru müdafaa
• Yakalama ve tutuklama karalarının yerine getirilmesi
• Bir tutuklu ve hükümlünün kaçmasının engellenmesi
• Bir ayaklanma veya isyanın bastırılması
• Sıkıyönetim ve olağanüstü durumlarda kanuna uygun yetkili merciin emirleri sırsında silah kullanılmasıyla meydana gelen ölümler.

NOT: Suçlu olduğu iddia edilen kişiler hâkim kararı ile tutuklanır.

• Yakalanan kişilere, tutuklama veya yakalama nedeni herhalde yazılı bildirilir, bu mümkün değilse sözlü olarak bildirilir.
• Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı yakınlarına derhal bildirilir.
• Yakalanan veya tutuklanan kişi en yakın mahkemeye götürülme süresi hariç en geç 48 saat, toplu işlenen suçlar da ise 4 gün içinde hâkim önüne çıkarılır.

NOT: Anayasanın 14. Maddesine aykırı olmamak kaydıyla ibadet, dini ayin ve törenler serbesttir.

• Madde: Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmaya ve laik cumhuriyeti bozmaya yönelik faaliyetler.

 

2010 Anayasa Değişikliğine Göre Haklar

• Grev esnasında kasıtlı ve kusurlu davranışlardan sendikalar sorumludur.(kaldırıldı)
• Siyasi, genel, dayanışma amaçlı grev ve lokavt ile iş yeri işgali, işi yavaşlatma, verimi düşürme eylemleri yapılamaz.(kaldırıldı)
• Bilgi edinme
• Memur ve kamu görevlilerine toplu sözleşme hakkı tanındı.
• Yasalar dışında toplu sözleşmelerle de memurlara özlük hakkı tanındı.
• Aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz.(kaldırıldı)
• Devlet çocuk istismarlığı, cinsellik ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirler alır.
• Kadın, çocuk, yaşlı ve engellilere pozitif ayrımcılık imkânı getirildi.
• Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturma ve kovuşturması nedeniyle hâkim karıyla sınırlandırılır.
• Yurt dışına çıkma hürriyetinin sınırlama sebepleri arasından vatandaşlık ödevi çıkarılmıştır.
• Herkes kişiler verilerinin korunmasını isteyebilecek. Kişisel veriler kanunda belirtilen haller ve kişinin rızasıyla işlenebilir.

YASAMA

• Yasamanın Genelliği: Yasama organı her konuda düzenleme yapabilir.
• Yasamanın Asliliği (İlkeliği) :Yasayı doğrudan TBMM’nin hiç aracı olmadan yapmasıdır.
• Yasamanın Devredilmezliği: Yasa yapma yetkisi sadece TBMM’ye aittir. KHK istisnasıdır.
• Yasamanın Sürekliliği: Yasama faaliyetleri kesintiye uğramaz.
• Yasama İşlemi: TBMM’nin görev yetkileridir. Kanun ve parlamento kararları olarak ikiye ayrılır.
• Yasama yetkisi TBMM’ye aittir.
• TBMM 550 milletvekilinden oluşur.
• Seçimler 4 yılda bir yapılır. (2007 değişikliği)

Milletvekili Seçilme Yeterliliği

• C. vatandaşı olmak
• 25 yaşını doldurmak
• Kısıtlı olmamak
• Ağır hapis cezasına çarptırılmamış olmak
• Yüz kızartıcı suçlardan hapis yatmamış olmak(irtikâp, hırsızlık, ihtilas, rüşvet, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas) ve resmi ihaleye fesat karıştırmak, devlet sırlarını açığa vurmak, terör eylemlerine katılmak, tahrik ve teşvik edenler seçilemez. Bu suçlardan ceza alanlar affa uğrasa da seçilemezler.
• Taksirli suçlar hariç 1 yıl ve daha fazla hapis cezası almamış olmak
• En az ilkokul mezunu olmak
• Askerliğini yapmış olmak
• Kamu hizmetinden yasaklı olmamak

Milletvekili Adayı Olmak için Görevinden Çekilmesi Gerekenler

• Hâkim ve savcılar (Göreve geri dönemezler)
• Yüksek yargı mensupları (Göreve geri dönemezler)
• TSK mensuplar(Göreve geri dönemezler)
• Memurlar
• YÖK üyeleri
• Yükseköğretimdeki öğretim elemanları
• İşçi niteliği taşımayan kamu görevlileri

NOT: Milletvekilleri sadece seçildiği bölgeyi değil tüm milleti temsil eder.

NOT: İl Seçim Kurulu kişilerin milletvekili seçildiğine dair tutanağı düzenlediği anda bu kişiler milletvekili sıfatını kazanır. Milletvekilleri yasama döneminin ilk birleşiminde yemin ederek göreve başlarlar.

• Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık)
  • Hiçbir şekilde müdahale edilemez.
  • Düşünce ve ifade özgürlüğüdür.
  • Yürütmeye karşı, yasamanın bağımsızlığını sağlamak.
  • Yasama faaliyetleri sona erdikten sonra da devam eder
  • TBMM’nin bu yetkiyi kaldırma hakkı yoktur, disiplin cezası verebilir.
• Dokunulmazlığı ( Nispi Dokunulmazlığı)
  • Seçimden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen milletvekili TBMM kararı olmadan; Tutulamaz, tutuklanamaz, yargılanamaz ve sorguya çekilemez.
  • Amaç milletvekillerini keyfi, asılsız ve gereksiz ceza kovuşturmalarından korumaktır.
  • Yasama dokunulmazlığı mutlak değildir. Yasama döneminde geçerlidir.
  • Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma TBMM’nin yeniden dokunulmazlığı kaldırmasına bağlıdır.
  • TBMM üyesi hakkında seçimden önce ya da sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi üyeliğin sona ermesine bırakılır. Üyelik sürecinde zaman aşımına uğramaz.
  • Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlamak kaydıyla anayasanın 14.maddesine aykırı durumlarda milletvekili dokunulmazlığından bahsedilemez ve yetkili makam durumu hemen TBMM’ye bildirir.
  • Dokunulmazlığı TBMM toplantıya katılanların salt çoğunluğunu ile kaldırır.
• Yolluk ve Ödenekler
  • Ödenek ve yollukların en fazla 3 aylığı peşin ödenir.
  • Ödenek, yolluk ve emeklilik kanunla düzenlenir. Ödeneğin aylık tutarı en yüksek dereceli memurun aylık tutarı kadar, yolluk ise ödenek miktarının yarısını geçemez.
  • Üyelerin emeklilikleri emekli sandığı ile ilgilendirilir üyeliği sona erenlerin isterlerse ilişikleri devam eder.

Milletvekilliğinin ile Bağdaşmayan İşler(Yasama Uyumsuzluğu)

Milletvekilleri aşağıdaki kurumlarda görev alamaz, hakemlik yapamazlar.

• Devlette

• Kamu kurumlarında
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu
• Sendikalar
• Vakıflarda

NOT: Milletvekilleri, yürütme organınca görevlendirilemez, ancak TBMM milletvekillerini hükümetin isteğiyle 6 ayı geçmemek üzere görevlendirebilir.

NOT: Milletvekilleri serbest ticaret yapabilirler.

Milletvekilliğinin Sona Ermesi

• İstifa (TBMM Kararı – Basit çoğunluk)
• Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir işle uğraşmak (TBMM kararı – basit çoğunluk-gizli oylama)
• İzinsiz, özürsüz 1 ay içinde 5 birleşime katılmaması (TBMM kararı – üye tamsayısının salt çoğunluğu)
• Cumhurbaşkanı seçilmek
• Ölüm ve Gaiplik
• Kısıtlanma Durumu ve kesin hüküm yeme
• Milletvekilliğinin düşmediği durumlar şunlardır;
  • Yasama dokunulmazlığın kaldırılması

• TBMM başkanı olması
• Başbakan ve Bakan olması
• Siyasi Partisinden ayrılması

Milletvekillerine verilen disiplin cezaları

• Kınama, meclisten geçici olarak çıkarma ve maaşından kesinti yapma gibi disiplin cezaları verilir.

                                                    TBMM SEÇİM DÖNEMİ

Genel Seçim: TBMM seçimleri 4 yılda bir yapılır. (2007 değişikliği)

• Süresi dolan milletvekilleri yeniden seçilebilir.

NOT: Mahalli seçimler 5 yılda bir yapılır.

Erken Seçim: TBMM ve Cumhurbaşkanı erken seçim karar verebilir.

• Erken seçime TBMM karar vermişse seçim tarihini kendisi kararlaştırır ve kararını geri alabilir.
• Cumhurbaşkanı seçim kararını verirse seçim 90 günden sonraki ilk Pazar yapılır.
• Cumhurbaşkanı’nın seçim kararı almasının sebepleri;
  • Başbakanın istifası
  • Bakanlar Kurulunun güvenoyu alamaması
  • Bakanlar Kurulunun güvensizlik oyu ile düşürülmesi
  • Meclis seçimlerinden sonra 45 gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması

Not: Yenilenmesine karar verilen meclisin yetkileri yeni meclisin seçilmesine kadar devam eder.

Seçimlerin Geriye Bırakılması (Ertelenmesi)

• Savaş durumunda, seçiler bir yıl geriye bırakılır. Erteleme kararını TBMM verir.

2011

2007

Ara Seçim

Ara Seçim

30 Ay Yapılamaz

1 Yıl Yapılamaz

 

 

 

 

 

• Ara seçim: İki milletvekilliği seçimi arasında TBMM üyelerinde herhangi bir nedenle boşalma olması halinde yapılır.
• Kural 1: Ara Seçim;
• Her seçim döneminde 1 defa yapılır. TBMM’nin isteğine bağlıdır.
• Genel seçimlere bir yıl kala ara seçime gidilemez.
• 30 ay geçmeden ara seçim yapılamaz.

Kural 2: 30 ay geçmese de ara seçimin yapıldığı durumlar şunlardır;

• Bir seçim bölgesinde hiç temsilci kalmaması
• TBMM üyelerinde herhangi bir nedenle %5 azalma varsa ara seçime gidilir.
• Araseçim zorunludur ve TBMM kararına ihtiyaç yoktur.
• Üç ay içinde ara seçim yapılır.

Kural 3:Genel seçimlere bir yıl kala ara seçime gidilemez. Ancak istisnası şudur;

• Bir seçim bölgesinde hiç temsilci kalmamış ise ara seçime gidilir.
• Araseçim zorunludur ve TBMM kararına ihtiyaç yoktur.
• Üç ay içinde ara seçim yapılır.

  YÜKSEK SEÇİM KURULU(YSK)

• Seçimlerin düzen içinde yapılmasını sağlar.
• Yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Altısı Yargıtay, beşi Danıştay’dan seçilir.
• Aralarından başkan ve başkan vekili salt çoğunluğa göre seçilir. Yedekler ad çekme usulüne göre seçilir. Başkan ve başkan vekili ad çekmeye katılmaz.
• Kararları kesindir. Başka bir yargı merciine başvurulmaz.
• Seçim tarihini belirleyemez. Seçim bölgelerini tespit eder.
• Seçimlerin yargısal denetimini yapar.
• Seçimlerden sonra her türlü şikâyet ve itirazları karara bağlar.
• 1960 yılında kurulmuştur.
• TBMM üyeleri ve Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul eder.

TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ

• Kanun yapar, değiştirir ve kaldırır.
• Bakanlar Kurulunu’ nu gensoru ve meclis soruşturması ile denetlemek.
• Bakanlar Kuruluna, KHK çıkarma yetkisi vermek.
• TSK’nin kullanılmasına karar vermek.
• Türk askerinin yurt dışına gönderilmesine karar savaş ilanına vermek.
• Yabancı askerlerin ülkede bulundurma kararını vermek.
• TBMM’nin açılış ve toplanma sayılarına kararı verir.
• Yüce divana sevk kararlarını verir.
• Olağanüstü hal ve sıkıyönetim kararlarının onaylar.
• Cumhurbaşkanının vatana ihanetten suçlanmasına karar vermek.(TBMM üye tam sayısının ¾ ile)
• Meclis iç tüzüğünü hazırlar.(yargısal denetimi olan parlamento kararları )
• Milletvekili dokunulmazlığının kaldırır. (yargısal denetimi olan parlamento kararları )
• Milletvekilliğinin düşme kararı. (yargısal denetimi olan parlamento kararları )
• Seçimlerin yenilenmesi, ertelenmesi ve ara seçime ara kararı vermek.
• Meclis Başkanını ve Başkanlık Divanını seçer.
• RTÜK ve Sayıştay üyelerini seçer.
• Anayasa Mahkemesine üç üye seçer. (2010 değişikliği.)

NOT: TBMM’nin Parlamento Kararları, Genel kurul kararlarıdır. TBMM içyapısı ve çalışma düzeniyle TBMM’nin yürütme ve yargı organı ile ilişkileri çerçevesinde aldığı kararlardır.

• Cumhurbaşkanının imzasına gerek yoktur ancak Cumhurbaşkanı Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilir.
• Yargısal denetimi yapılamaz.
• Parlamento kararları TBMM başkanlığınca Resmi Gazetede yayımlanır.

Yargısal denetimi olan parlamento kararları şunlardı;

• Meclis iç tüzüğünü hazırlanması.
• Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması.
• Milletvekilliğinin düşme kararı.

 

Özel nitelikli kanunlar

• Para basılmasına kara vermek
• Genel ve özel affın kabulü
• Milletler Arası Antlaşmaların onaylanmasının uygun bulunması
• Bütçe kanunu
• Kesin Hesap Kanunu

                                         Anayasa Değişikliği

TBMM’nin Anayasa Değişikliğindeki Rolü

• TBMM üyelerinin 1/3’ü yazılı teklif verir.(En az184 Milletvekili)
  • TBMM de anaysa değişikliği iki defa görüşülür.
  • İki görüşme arası 48 saattir. Buna serinleme dönemi denir.
  • Ara verilmesinin sebebi, Anayasa değişikliğini aceleye getirmemek.
  • TBMM değişikliği en az 3/5 ile(330) kabul eder.

Cumhurbaşkanının Anayasa Değişikliğindeki Rolü

• Cumhurbaşkanı gönderilen anayasa değişikliği iki durumla değerlendirir. Bunlar;
  • 3/5 ile 2/3 arası (330-366)gelirse;
    • Meclise geri iade eder. (güçleştirici veto)
    • Meclise geri göndermez ise halk oylamasına sunması zorunludur.
  • 2/3 üzeri (367 ve üstü) ile gelirse;
    • Meclise geri gönderebilir (geciktirici veto)
    • Cumhurbaşkanı
    • Halk oylaması yapılabilir. (Zorunlu değildir, ihtiyaridir.)

Anayasa Mahkemesinin Anayasa Değişikliklerindeki Rolü

• Anayasa Mahkemesi değişikliğin denetimini sadece şekil açısından yapar
  • Cumhurbaşkanı veya TBMM üye tamsayısının 1/5’i iptal davası açabilir.
  • Dava açma süresi değişikliğin resmi gazetede yayımlanmasını takiben en geç 10 gündür.

Uyarı: Anayasa değişikliklerinde oylamalar gizli yapılır.

Uyarı: Cumhurbaşkanının halkoylaması (referandum) kararını resmi gazetede yayımlanmasından itibaren 60 günden sonraki ilk pazar halkoylaması yapılır.

 Kanunlar

• Kanun tasarısını Bakanlar Kurulu hazırlar.
• Kanun teklifini milletvekilleri hazırlar.
• TBMM başkanlığına gönderilen tasarı veya teklifler ilgili komisyonlara gönderilir.
• Komisyondan geçen kanun tasarı veya teklifleri Genel Kurulda görüşülerek kanuna dönüşür.
  • Cumhurbaşkanı kanunları15 gün içinde Resmi Gazetede yayımlanır veya meclise iade eder.
  • TBMM kanunlara tarih atmış ise o tarihte yoksa en geç 45 gün sonra yürürlüğe girer.
  • Kanunların Meclise iadesi durumunda;
• Meclis, kanunu cumhurbaşkanına aynen geri gönderirse cumhurbaşkanı kanunu yayımlar.
• Meclis kanunda değişiklik yaparsa Cumhurbaşkanı kanunu meclise tekrar iade edebilir.
  • Cumhurbaşkanı bütçe kanununu meclise geri gönderemez.

NOT: TBMM toplantı yeter sayısı en az184 Karar yeter sayısı TBMM üye tamsayısını ¼ ‘nin1 fazlasıdır.(En az 139)

NOT: Resmi Gazete Başbakanlığa bağlıdır.

Bütçe Kanunu

• Bakanlar Kurulu mali yılın başlamasından 75 gün önce meclise sunar.
• TBMM Komisyonu 40 üyeden oluşur. Doğrudan Anayasada belirlenmiştir. (25 iktidar partisi ve15 muhalefet partisinden)
• Bütçe komisyonu metni 55 gün içinde kabul eder.
• TBMM ‘deki görüşmeler sırasında gider artırıcı, gelir azaltıcı bir teklif sunulamaz.
• Harcamaların sınırının Bakanlar Kurulu kararıyla aşılabileceğine dair bütçeye hüküm konamaz.
• Bakanlar Kuruluna bütçe kanunu üzerinde KHK ile değişiklik yapma yetkisi verilemez.
• Bütçe kanununa kapsamı dışında bir hüküm konamaz.
• Mali yılbaşında yürürlüğe girer.
• TBMM Kabul ederse;
  • Cumhurbaşkanına gönderilir.
• TBMM kabul etmezse;
  • Hükümet istifa etmesi gerekir.
• Cumhurbaşkanı, bütçe kanununu TBMM’ye geri iade edemez.

Kesin Hesap Kanunu

• Bakanlar Kurulu, mali yılbaşından en geç 7 ay sonra meclise sunar.
• Bir nüshası Sayıştay’a gönderilir. Sayıştay 75 gün içinde uygunluk bildiriminde bulunur.
• Bütçe kanunu ile birleştirilerek Cumhurbaşkanının onayına sunulur.

 

Milletler Arası Antlaşmalar

• Cumhurbaşkanı, Başbakan ya da Dış İşleri Bakanı imzalar.
• TBMM tarafından bir kanun ile uygun bulunur.
• Kanun hükmündedir.
• Kanunla uluslar arası anlaşma da temel haklar konusunda uyumsuzluk olursa uluslar arası anlaşma hükmü uygulanır. Bu nedenle Türk kanunlarında değişiklik yapabilir.
• Cumhurbaşkanı onaylar ve Resmi Gazetede yayımlanır.
• Yargısal denetimi yoktur.

Kanun Hükmünde Kararname (KHK)

• TBMM yetki kanunu ile Bakanlar Kuruluna yetki verir.
• Bu yetkide; amaç – kapsam – ilke –süre belirtilir.(şifre: AKİS)
• Olağan Dönem KHK;
• Bakanlar Kurulu çıkarır.
  • Yetki kanununa gerek vardır.
  • Kişi hakları ile siyasi haklarda düzenleme yapılamaz.
  • Cumhurbaşkanı onaylar ve Resmi Gazetede yayımlanır.
  • Resmi gazetede yayımlandığı gün TBMM onayına sunulur.
• OHAL KHK;
• Olağan Üstü Hal ve Sıkıyönetim dönemlerinde çıkarılır.
  • Cumhurbaşkanı başkanlığında Bakanlar Kurulu çıkartır.
  • Her konuda düzenleme yapılabilir.(Çekirdek haklar hariç)
  • Resmi gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer ve TBMM’nin onayına sunulur.
  • Yargısal denetimi yoktur.

NOT: Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi ilk defa 1961 Anayasasındaki 1971 değişikliği ile verilmiştir.

                                                   

TBMM’NİN FAALİYETLERİ VE İÇ DÜZENİ

• TBMM her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
• Meclis bir yasama yılında en fazla 3 ay tatil yapabilir.
• Meclisin tatil dışında çalışmalarına ara vermesi 15 günü geçemez.
• Meclis tatil veya ara vermede iken meclisi olağanüstü durumlarda Cumhurbaşkanı ve TBMM başkanı doğrudan toplantıya çağırır. Ayrıca Bakanlar kurulunu istemiyle Cumhurbaşkanı ve en az 110 milletvekilinin istemiyle TBMM Başkanı Meclisi toplantıya çağırır.
• Yasama yılı:1 Ekim-30 Eylül arasıdır.
• Yasama dönemi 4 yıldır.
• TBMM bir günlük çalışmasına birleşim denir. Bir birleşimin ara ile bölünen kısımlarına ise oturum denir.
• TBMM üye tam sayısının en az 1/3’ü ile toplanır. Kararlarını toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile verir, ancak karar sayısı hiçbir zaman üye tam sayısının ¼’nün bir fazlasından az olamaz.

TBMM BAŞKANLIK DİVANI

• Başkanlık divanı Meclis üyeleri arasından seçilen şu görevlilerden oluşur.
  • Meclis başkanı
  • Başkan vekilleri
  • Kâtip üyeler
  • İdari amirler
• Bir seçim döneminde 2 defa seçim yapılır. İlk Seçilenlerin görev süresi 2 yıl, ikinci Seçilenlerin görev süresi o yasama döneminin sonuna kadardır.

Meclis Başkanının Seçimi

• Meclisin açılışından itibaren 5 gün içinde adaylar başvurularını yapar.
• Adayların başvurularının sona ermesinden sonra 5 gün içerisinde seçim yapılır.
• En fazla 4 turda seçim tamamlanır.
• Aşamalar;
  • turda üye tam sayısını 2/3 ‘ü sağlanamazsa,
  • turda üye tam sayısını 2/3 ‘ü sağlanamazsa,
  • turda salt çoğunluk sağlanamazsa,
  • turda en fazla oyu alan seçilir.
• Meclis başkanı;
  • Siyasi parti faaliyetlerine katılamaz.
  • Oy kullanamaz, tartışmalara katılamaz.
  • Milletvekili olmak zorundadır.
  • Oturumu yöneten başkan vekili oy kullanamaz diğer başkan vekilleri oy kullanır.
• Meclis başkanının görevleri
  • Meclisi temsil etmek
  • Oturumlara başkanlık etmek
  • Cumhurbaşkanına vekâlet etmek(hastalık, ölüm, çekilme, yurt dışına çıkma)
  • Meclisi doğrudan toplantıya çağırmak
  • Milletvekillerinin 1/5 isteği ile toplantıya çağırmak
  • Seçimlerin yenilenme durumunda Cumhurbaşkanına görüş bildirir.
  • Meclisin, idari, mali ve kolluk işlerini yürütmek

NOT: Meclis iç tüzüğü, Meclis kendi çalışmalarını kendi hazırladığı iç tüzüğe göre yönetir buna Yöntemsel bağımsızlık denir. Yargısal denetimini anayasa mahkemesi şekil ve esastan yapar.

 TBMM’nin Zorunlu Gizli Oylama Yaptığı Durumlar

• Anayasa değişiklikleri teklifinin onaylanması
• TBMM Başkanının Seçimi
• Milletvekili ile bağdaşmayan işlerde karar verme
• Yüce divana sevke ilişkin oylama
• Meclis soruşturması açılıp açılmayacağına karar verme
• Anayasa mahkemesine üye seçimi
• Kamu Baş Denetçisinin seçimi

TBMM Karar Sayıları

• TBMM kararlarının büyük bir kısmını basit(adi) çoğunlukla alır.
• TBMM’nin karalarını 2/3 ile aldığı durumlar: Meclis Başkanı ve Kamu Baş Denetçisi seçiminin ilk iki turu, Anayasa değişikliğinde Cumhurbaşkanın onay sayısı ve Anayasa mahkemesine üye seçmede birinci tur sayısıdır.
• TBMM’nin karalarını3/5 ile aldığı durumlar: Genel ile özel af ilanı ve Anaysa değişikliğinin karar sayısıdır.
• TBMM’nin karalarını1/5 ile aldığı durumlar: Anayasa değişikliği için şekil yönünden iptal davası açmak için teklif sayısı, kanunlarda esas ve teklif sayısı ve meclisi toplantıya çağırmak için teklif sayısı
• TBMM’nin karalarını1/3 ile aldığı durumlar: Anayasa değişikliği için teklif yeter sayısı, meclisin toplantı yeter sayısı, cumhurbaşkanının vatana ihanetten suçlanma sayısıdır.
• TBMM’nin karalarını1/10 ile aldığı durumlar: Meclis soruşturması ile başbakan ya da bakanı Yüce Divana gönderme sayısıdır.
• TBMM’nin karalarını3/4 ile aldığı durumlar: Cumhurbaşkanını vatana ihanet suçlamasıyla Yüce Divana gönderilme sayısıdır.
• TBMM’nin karalarını üye tam sayısının salt çoğunluğu ile aldığı durumlar: Meclis başkanı ve kamu baş denetçisi üçüncü tur seçilme sayısı, gensoru ile hükümetin güvensizlik oyu ile düşürülmesi, Anayasa Mahkemesine üye seçiminde ikinci turda aranan çoğunluk, milletvekili devamsızlık nedeniyle düşürülme sayısı, meclis soruşturması ile başbakan veya bir bakanın Yüce Divana gönderilme sayısı ve görev sırasında güvensizlik oy ile hükümetin düşürülme sayısıdır.
• En az20 milletvekili yapılan işler: Meclis araştırması yapmak, TBMM’de genel görüşme ve gensoru önergesi vermek. TBMM’de grup kurmak ve Cumhurbaşkanlığı aday gösterme sayısıdır.

 

Siyasi parti grupları

• Siyasi parti grupları en az 20 milletvekilinden oluşur.
• Siyasi parti gruplarının mecliste yapamayacağı işlemler şunlardır;
• Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasıyla ilgili görüşme yapamaz ve karar alamazlar.
• Meclis soruşturması ile ilgili görüşme yapamaz ve karar alamazlar.
• TBMM başkanlığına aday gösteremezler.
• Komisyon üyelikleri için iki seçim yapılır.

MECLİSİN BİLGİ EDİNME YOLLARI

• Soru
• Başbakan veya Bakanlara bir ya da bir kaç milletvekili tarafından yazılı olarak sorulur.
• Cevap yazılı veya sözlü olarak verilebilir.
• Her konuda ve birden fazla konuda soru sorulabilir.
• Yaptırımı yoktur.

 

• Meclis Araştırması
  • Belli bir konuda bilgi edinmek için inceleme istenir.
  • Komisyon oluşturulur ve araştırma yapılır.
  • Bakanlar Kurulu, siyasi parti grupları, en az 20 milletvekili
  • Yaptırımı yoktur.
  • Sonucunda gensoru önergesi verilebilir.
  • Devlet sırları araştırma kapsamı dışındadır.
• Genel Görüşme
  • Toplumu ve devleti ilgilendiren bir konunun TBMM genel kurulunda görüşülmesidir.
  • Bakanlar Kurulu, en az 20 milletvekili ve siyasi parti grupları genel görüşme isteyebilir.
  • Yaptırımı yoktur.
• Gensoru
  • Bakanlar Kurulunun genel politikası ile bakanların bakanlığında izlediği politikalarının denetlenmesi yapılır.
  • Bakanlar Kurulunun siyasi sorumluluğuna yol açar. Bakanlar Kurulunun düşmesine sebep olur ya da bakanların görevlerine son verilir.
  • Siyasi parti grupları ve en az 20 milletvekili gensoru önergesi verilebilir.
  • Önerinin Kabulünden sonra öneri TBMM üyelerine üç gün içinde dağıtılır. Görüşme günü belirlenir.
  • Görüşme; Gündeme alınma kararının verildiği tarihten başlayarak 2 gün geçmeden yapılamaz ve 7 günden sonraya bırakılamaz.
  • Sadece güvensizlik oyu sayılır. (Üye tam sayısının salt çoğunluğu-Oylama açık yapılır)
  • Hükümeti denetlemenin en etkili yöntemidir.
• Meclis soruşturması
  • Başbakan veya bakanların cezai sorumluluğu araştırılır.
  • Meclis üye tamsayısının 1/10’i tarafından istenir. (55 Milletvekili)
  • TBMM soruşturma kararını 1 ay içinde görüşür ve karara bağlar.(Gizli oy ve salt çoğunlukla karar alınır.)
  • Soruşturma komisyonu kurulur.
  • Komisyonun inceleme süresi 2 aydır. Ek süre en fazla bir ay verilir.
  • Komisyon raporu 10 gün içinde dağıtılır. Sonraki 10 gün içinde görüşme yapılır. Görüşme sonucu, Başbakan veya bakan yüce divana gönderilir.
  • Karar gizli oy ve salt çoğunlukla verilir.
  • Yüce divana sevk edilen bakansa bakanlığı düşer, Başbakan ise hükümet düşer.

UYARI: Meclisteki siyasi parti gruplarında meclis soruşturması ile ilgili görüşme yapılıp karar alınamaz.

YÜRÜTME

• Yürütme organı 1982 Anayasasına göre ikiye ayrılır. Bunlar Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanı’dır.
• Bakanlar Kurulunun siyasi sorumluluğu vardır ve yürütmenin aktif kanadıdır.
• Cumhurbaşkanının siyasi sorumluluğu yoktur.
• 1982 Anayasasına göre yürütme; hem görev hem de yetki olarak düzenlenmiştir.
• Yürütmenin yetkileri
• Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
• Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işler
• Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisinin verilmesi
• Olağanüstü Hal KHK’leri

 

CUMHURBAŞKANI

Seçilme Şartları

 

• Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olmak
• 40 Yaşını doldurmuş olmak
• Üniversite mezunu olmak(1961 Anayasası ile düzenlenmiştir)
• Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak

 

Özellikleri

 

• Halk tarafından genel oyla seçilir.
• Görev süresi 5 yıldır.
• Bir kişi en fazla iki defa seçilebilir.
• TBMM içinden veya dışından aday gösterilebilir.
• Aday Gösterme
• 20 Milletvekili yazılı teklif vermelidir.
• En son milletvekilliği seçimlerinde % 10’nun altında kalan ve TBMM’ye giremeyen siyasi partiler, toplam da % 10’nu bulursa ortak aday gösterebilirler.

 

• Cumhurbaşkanının Seçimi,
• Cumhurbaşkanının görev süresi dolmadan 60 gün içinde tamamlanır.
• Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde boşalmayı takip eden 60 gün içinde tamamlanır.
• Seçim en fazla iki turda tamamlanır.
• İlk turda geçerli oyların salt çoğunluğunu alan Cumhurbaşkanı seçilir.
• İlk turda salt çoğunluk sağlanamazsa ilk oylamayı izleyen ikinci Pazar ikinci oylama yapılır oyların çoğunluğunu alan Cumhurbaşkanı seçilir.
• İkinci oylamaya en fazla oyu alan iki aday katılır.
• İkinci oylamaya tek adayın katılması durumunda oylama referandum şeklinde yapılır. Referanduma katılan aday oyların çoğunluğunu aldığı takdirde cumhurbaşkanı seçilir.
• Cumhurbaşkanlığı seçimine ait esaslar kanunla düzenlenir.
• Cumhurbaşkanlığının Tarafsızlığı
• Siyasi partisiyle ilişiği kesilir.
• TBMM önünde ant içer.
• Milletvekili ise milletvekilliği sona erer.

NOT: Yeni cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan cumhurbaşkanı görevi devam ettirir.

Cumhurbaşkanının Görevleri

 

Yasama İle İlgili Görevleri

 

• Yasam yılının ilk günü isterse TBMM’de konuşma yapmak.
• TBMM’yi gerektiğin de toplantıya çağırmak.
• TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.
• Kanunları yayımlar veya TBMM’ye geri gönderir.
• Anayasa değişikliklerini gerekli görür ise halkoyuna sunmak.
• Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından iptali için Anayasa Mahkemesine dava açmak.
• Kanunları, Kanun Hükmünde Kararnameleri ve TBMM İçtüzüğünü Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesine hem esas hem de şekil açısından iptal davası açmak.

 

Yargı İle İlgili Görevleri

 

• Anayasa Mahkemesine 14 üye seçmek
• Danıştay üyelerinin dört de birini seçmek.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı ve vekilini seçmek,
• HSYK’ ya dört üye seçmek.
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerinin tamamını seçer.
• Askeri Yargıtay’ın tüm üyelerini seçer.

 

UYARI: Cumhurbaşkanı Yargıtay üyelerini seçmez. Yargıtay üyelerini HSYK’ a seçer.

PRATİK BİLGİ: Kanun ve TBMM ifadeleri Cumhurbaşkanının yasama, mahkeme üyelerini seçmesi yargı görevi diğerleri yürütme görevidir.

NOT: Cumhurbaşkanının yasama ve yargı ile ilgili görevleri tek başına yaptığı işlerdir.

 

Yürütme İle İlgili Görevleri

• Başbakanı atamak ve istifasını kabul eder.
• Başbakanın isteği ile bakanları atamak ve görevlerine son vermek.
• Gerekli gördüğü zaman Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek ve toplantıya çağırmak.
• Başkanlığında toplanan bakanlar kurulu ile sıkıyönetim veya OHAL kararı almak.
• Bakanlar Kurulunun önerdiği Genelkurmay Başkanını atamak.
• Milli Güvenlik Kurulu’na(MGK) başkanlık etmek ve toplantıya çağırır.
• Olağan üstü dönemler TBMM Başkanının görüşünü alarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek.
• TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) Başkomutanlığını temsil eder.
• Milletler Arası Antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak.
• Kararnameleri imzalamak.
• Sürekli hastalık, yaşlılık, kocama gibi nedenlerle bazı kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak.
• Devlet Denetleme Kurumu başkan ve üyelerini seçmek.
• Devlet Denetleme Kurumuna araştırma ve inceleme yaptırmak.
• Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçer.
• Üniversite Rektörlerini seçer.
• Yabancı devletlere Türk Devletinin Temsilcilerini gönderir. Yabancı devlet temsilcilerini kabul eder.

 

Cumhurbaşkanın Tek Başına Yaptığı İşler

 

• Yasama ile ilgili görevleri
• Yargı ile ilgili görevleri
• Başbakanın atanması
• Bakanlar kurulunu toplantıyı çağırmak ve başkanlık etmek
• Rektörlerin seçilmesi
• Yüksek Öğretim Kurulu üyelerini seçmek
• Devlet Denetleme Kurumu(DDK) başkan ve üyelerini atamak
• Devlet Denetleme Kurumu (DDK) ya inceleme yaptırmak
• Başkomutanlığı temsil etmek
• Milli Güvenlik Kurulunu(MGK) toplantıya çağırmak
• Milli Güvenlik Kurulu (MGK) başkanlık etmek

 

Cumhurbaşkanının Sorumluluğu

 

• Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemlerden dolayı siyasi sorumluluğu yoktur. Bakanlar Kurulu ile yaptığı işlemlerden dolayı Meclise karşı siyasi sorumluluk Bakanlar Kuruluna aittir. Buna ‘Karşı İmza Kuralı’ denir.
• Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler yargı yoluna kapalıdır. Anayasa Mahkemesi dâhil hiçbir mahkemeye başvurulamaz.
• Cumhurbaşkanın sadece’ vatana ihanetten ‘dolayı Cezai Sorumluluğu vardır. Cumhurbaşkanı TBMM üye tamsayısının üçte biri ile suçlanır, dörtte biri ile YÜCE DİVAN’A gönderilir.
• Görevi ile ilgili olmayan kişisel suçlar ve adli suçlardan dolayı sorumludur.

 

Cumhurbaşkanına Vekillik Etme

• Cumhurbaşkanının vekili TBMM Başkanıdır.
• Hastalık
• Ölüm
• İstifa(çekilme)
• Yurt dışı gezilerin de vekillik yapar.
• Yurt içi seyahatlerinde Cumhurbaşkanına vekillik edilmez.
• TBMM Başkanının Cumhurbaşkanına vekillik edemediği tek yer MGK toplantılarıdır.

 

Cumhur Başkanı Genel Sekreterliği

 

• 1982 anayasası ile kurulmuştur.
• Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. (Yürütmeye güç katar.)
• Genel sekreterliğin kuruluşu, teşkilatı, çalışma esasları, personel atama işlemleri kararname ile düzenlenir.
• Genel sekreteri Cumhurbaşkanı seçer ve atar. Sekreter;
  • Yazışmaları yürütür.
  • Halk ile Cumhurbaşkanlığı arasındaki koordinasyonu sağlar.
  • Özel davetiyelerde Cumhurbaşkanı temsil eder.

Devlet Denetleme Kurulu(DDK)

• 1982 anayasası ile kuruldu.
• Cumhurbaşkanlığına bağlıdır.
• Başkan ve üyelerini Cumhurbaşkanı atar.
• İdarenin hukuka uygun çalışmasını denetler.
  • Kararları gizlidir ancak bağlayıcı değildir.
  • Araştırma, inceleme ve denetleme yapar.

Devlet Denetleme Kurulunun denetimine tabi olan kurumlar;

• Kamu kurumlarını,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını,
• Her düzey iş ve işçi veren kuruluşları,
• Kamuya yararlı Vakıfları,
• Kamuya yararlı Dernekleri denetler.

 

UYARI: DDK; TSK ve Yargı organlarını denetleyemez.

NOT: Devlet Denetleme Kurulu 1982 Anayasası ile Devlet Planlama Teşkilatı 1961 Anayasası ile kurulmuştur.

 

                                           BAKANLAR KURULU

• Başbakan ve Bakanlardan oluşur.
• Başbakan; Cumhurbaşkanı tarafından, meclis içinden atanır.
• Bakanları; Başbakan seçer. Cumhurbaşkanı atar.
• Bakanlar Kurulu listesini Cumhurbaşkanı onaylar.
  • Bakanlar Kurulu oluşur. Resmi Gazete yayımladıktan sonra göreve başlar.
  • Göreve başladıktan sonra güven oylaması yapılır.
  • Bakanlar kurulu programını en geç bir hafta sonra TBMM’de okunur, güvenoyu için görüşmeler programın okunmasından iki tam gün sonra başlar ve görüşmelerin bitiminde bir tam gün geçtikten sonra oylama yapılır.
  • Sonraki aşama güven oylaması
    • Basit çoğunluk gerekir.
    • Bu nedenle 1982 Anayasası hükümetin kuruluşunu kolaylaştırmıştır.
  • Görev sırasında güvenoyu
    • Güven istemini Başbakan ister.
    • Güven oylamasını TBMM başkanlığına bildirir.
    • Bildirimden 1 tam gün geçer ve görüşmeler başlar.
    • Görüşmelerin bitiminden 1 tam gün geçtikten sonra güvenoyu başlar.
      • Salt çoğunluk gerekir. (276)

Bakanlar Kurulunun Görevleri

• Bakanlar Kurulu’nun siyasi sorumluluğu vardır.
• Genel Kurmay Başkanını seçer. Cumhurbaşkanı atar.
• Tüzük, KHK ve Yönetmelik çıkarır.
• Bakanlar Kurulu Kararnamesi çıkarmak.
• Kanun tasarısını hazırlar.
• Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını hazırlamak.
• Ülkenin genel siyasetini yürütür.
• Milli güvenliği sağlar.
• Merkez bankası başkanını atar.
• OHAL, sıkıyönetim, seferberlik ilanına karar verir.
• Anayasa ve kanunlara uygun diğer görevleri yapar.
• Bakanlıklar kanunla kurulur ve kanunla kaldırılır.

NOT: Başbakan; Başbakanlık kurumunun hiyerarşik amiridir. Fakat Bakanlar Kurulu’nun hiyerarşik amiri değildir. Bakanlar Kurlunun başkanıdır.

NOT: İl, ilçe, bakanlıklar, büyükşehir belediyesi, kamu tüzel kişilikleri, üniversiteler kanunla kurulur.

• Bir bakana en fazla bir bakan vekâlet eder. Kendisiyle birlikte en fazla 2 oy kullanabilir.
• Boş olan bir bakanlığa en geç 15 gün içinde yeni bir bakan atanır.
• Bakanlar Kurulu kararlarını oy birliği ile alır.
• Bakanlar meclis içinden veya dışından başbakanca seçilir, Cumhurbaşkanınca atanır.
• Milletvekili olmayan bakanlar
• TBMM de yemin ederler.
• Meclis çalışmalarına katılamaz ve mecliste oy kullanılamazlar.
• Milletvekili dokunulmazlığı ve sorumsuzluğuna sahiptir.
• Bakanların bireysel ve kolektif sorumluluğu vardır.
• Bakanlar kurulu meclise karşı sorumludur.
• Bakanlar ise başbakana karşı sorumludur.

 

Geçici Bakanlar Kurulu

 

Geçici Bakanlar kurulunun oluşması ile ilgili üç durum söz konusudur. Bunlar;

 

• 1-Seçim yenileme Cumhurbaşkanı kararı ise; Bakanlar Kurulu görevinden çekilir.
• Geçici Bakanlar Kurulunu oluşturmak için Cumhurbaşkanı meclis içinden bir Başbakan atar.
• Geri kalan üyeler ise siyasi partilerin güçleri oranında TBMM Başkanı tarafından seçilir ve Başbakana bildirilir.
• Adalet, Ulaştırma ve İçişleri Bakanlarının yerine tarafsızlar atanır.
• Geçici bakanlar kurulu 5 gün içinde kurulur.
• 3-Seçim yenileme TBMM kararı ise; Adalet, Ulaştırma ve İçişleri bakanları çekilir. Yerine 5 gün içinde yenileri atanır. (Erken seçim)

 

• 2-TBMM Seçim süresinin dolmasıyla;
• Seçim başlangıcından 3 gün önce; Adalet Ulaştırma, İçişleri bakanları görevlerinden çekilir, yerlerine bağımsızlar atanır.
• Bakanları başbakan seçer Cumhurbaşkanı atar.

 

Bakanlar Kurulunu Üyelerinin Sorumlulukları

 

• Görevlerinden dolayı Siyasi Sorumlulukları vardır.(Bireysel ve Kolektif Sorumluluk)
• Görevlerinden dolay Cezai sorumlulukları vardır. Yüce Divanda yargılanır.
• Kişisel suçlardan dolayı hukuki sorumluluğu var ve tamdır.

 

Bakanlar Kurlunun Görevinin Sona Ermesi

 

• Güvensizlik oyu
• Gensoru önergesi ile güvensizlik
• TBMM seçimlerinin yenilenmesi
• Başbakanın yüce divana gönderilmesi
• Başbakanın ölümü
• Başbakanın istifa etmesi
• Başbakanın, Cumhurbaşkanı seçilmesi

Başbakan ve Görevleri

• Cumhurbaşkanı tarafından TBMM üyeleri arasından atanır ve milletvekili olmak zorundadır.
• Bakanlar kurulunun uyumlu çalışmasını gözetir.
• Hükümetin genel politikasını takip eder.
• Bakanları seçer ve görevden alınmasını ister.
• TBMM’den güvenoyu ister.
• MGK’ya katılmak ve cumhurbaşkanın katılmadığı zamanlarda MGK’ya başkanlık etmek

Başbakanın görevinin sona erdiği durumlar

• Ölüm ve istifa
• Cumhurbaşkanı seçilmesi
• Milletvekili seçilme yeterliliğini yitirme
• Yüce divana sevk edilme

NOT: Bakanlar başbakana karşı sorumludur ancak başbakan onların hiyerarşik amiri değildir.

Bakan yardımcılığı

• Görevlerinin yerine getirilmesinden bakana karşı sorumludur.
• Gerektiğinde bakan tarafından görevinden alınır.
• Hükümetin göreviyle birlikte görevi sona erer.
• İstisnai bir memuriyettir ve müşterek kararname ile atanır.

 

 

                                                        MİLLİ SAVUNMA

• Başkomutanlık
  • Başkomutanlığı Cumhurbaşkanı temsil eder.
  • TBMM’nin manevi varlığından ayrılmaz.
  • Savaş esnasında Cumhurbaşkanı adına Genel Kurmay Başkanı temsil eder.
• Genel Kurmay Başkanı
  • Bakanlar Kurulu önerisi ile Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
  • Görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.
  • Başbakanlığa bağlıdır.
  • Görevlerinden dolayı başbakanlığa karşı sorumludur.

NOT: Türk Silahlı Kuvvetlerinin(TSK) yurt savunmasına hazırlanmasında, milli güvenliğin sağlanmasında Bakanlar Kurulu TBMM’ye karşı sorumludur.

• MİLLİ GÜVENLİK KURULU
  • Sivil üyeler
• Cumhurbaşkanı (MGK Başkanıdır)
  • Başbakan(Cumhurbaşkanı yoksa başkanlık yapar)
  • Başbakan yardımcıları(2001 de üye oldular)
  • Adalet Bakanı (2001 de üye oldu)
  • Milli Savunma
  • İçişleri Bakanı
  • Dışişleri Bakanı
• Askeri üyeler
  • Genel Kurmay Başkanı
  • Jandarma Genel Komutanı
  • Hava kuvvetleri komutanı
  • Kara kuvvetleri komutanı
  • Deniz kuvvetleri komutanı

 

• Milli Güvenlik Kurulu(MGK ) Genel Sekreteri
  • Başbakana bağlıdır.
  • MGK sekreterinin görev ve teşkilatı kanunla düzenlenir.
  • Asker veya sivil olabilir. (2003 asker ola şartı kaldırıldı)
  • Toplantılara katılır, oy kullanamaz.
  • Milli Güvenlik Kurulu üyesi değildir.
• MGK’nın aldığı kararlar bağlayıcı değildir, Bakanlar Kuruluna tavsiye niteliğindedir.
• Ülkenin genel siyaseti ile ilgili kararlar alınırken, Bakanlar Kurulu, MGK’nın kararlarını dikkate almak zorundadır.
• MGK’nın gündemini Cumhurbaşkanı belirler. Başbakan ve Genelkurmay Başkanının görüşü alınır.
• Gündemin özelliğine göre kurula bakan ya da ilgili kişiler çağrılıp görüşü alınır.
• Cumhurbaşkanının olmadığı zamanlarda MGK’nın başkanlığını Başbakan yapar.
• Ülkenin güvenlik siyasetini tayini, tespiti ve gerekli önlemlerin alınmasında Bakanlar Kuruluna tavsiyelerde bulunur.
• MGK iki ayda bir toplanır.

Yürütmeye Tanınan Olağanüstü Haller

Olağan Üstü Hal (İlanı)Durumu(OHAL)

• MGK’nın görüşünün alınmadığı OHAL durumu
• Ağır ekonomik bunalım
• Tabi olaylar
• Salgın hastalıklar
• MGK’nın görüşünün alındığı OHAL durumu
• Şiddet olaylarının artması
• Kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması
• OHAL Kararının Alınması ve Uygulanması
• Cumhurbaşkanı başkanlığındaki Bakanlar Kurulu karar alır.
• Resmi Gazetede yayımlanır aynı gün yürürlüğe girer.
• Resmi Gazetede yayımlandığı gün TBMM onayına sunulur. Yayımlandığı gün TBMM’nin bilgisine sunulmaz ise yürürlükten kalkar, TBMM reddederse karar Resmi Gazetede yayımlandığı gün yürürlükten kalkar.
• Bakanlar Kurulu OHAL’ i en fazla 6 ay süreyle ilan eder.
• Bakanlar Kurulunun istemiyle TBMM, OHAL kararını 4 ay uzatılabilir.
• Sonuçları
• OHAL kanun hükmünde kararnameleri çıkarılabilir.
• Kişi hakları kısmen durdurulabilir.
• Kişi hakları ile ilgili düzenleme yapılabilir.

 

Sıkıyönetim

 

• MGK’nın görüşü alınmak zorundadır.
• Cumhurbaşkanının başkanlığında Bakanlar Kurulu çıkarır.
• Resmi Gazetede yayımlanır. Aynı gün TBMM’nin bilgisine sunulur. TBMM ret ederse ret tarihinin resmi gazetede yayımlandığı gün yürürlükten kalkar.
• Bakanlar Kurulu 6 ay süreyle ilan eder. Bakanlar Kurulunun istemiyle TBMM 4 ay süreyle ile uzatabilir. Savaş döneminde 4 aylık süre aranmaz.
• Sıkıyönetim ilan edilme nedenleri
• Savaş
• Ülkenin bütünlüğünün tehlikeye girmesi
• Laik ve demokratik cumhuriyetin tehlikeye düşmesi
• OHAL’ i gerektiren durumlardan daha vahim şiddet olaylarının yaygınlaşası
• Ayaklanmalar, isyanlar
• Sonuçlar:
• Sıkıyönetim de kolluk görev ve yetkileri Askeri Makamlara geçer.
• Sıkıyönetim komutanlıkları Genel Kurmay Başkanlığına bağlı çalışır.
• Temel hak ve Hürriyetler kısıtlanabilir veya durdurulabilir.
• SAVAŞ döneminde bazı suçlar askeri ceza mahkemelerinde görülür.

Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri

• Kanun Hükmünde Kararname: Bakanlar Kurulu çıkarır.
• Tüzük: Bakanlar Kurulu çıkarır.
• Yönetmelik: Bakanlar Kurulu, Başbakanlık,Bakanlıklar ve Kamu Tüzel Kişileri tarafından çıkarılır.

NOT: Anayasa, Kanun, KHK, Tüzük Resmi Gazetede yayımlanır. Cumhurbaşkanı tarafından imzalanır. Yönetmeliklerin hangisi Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunla düzenlenir. Yönetmelikler Cumhurbaşkanı tarafından imzalanmaz.

NOT: Üniversiteler, YÖK, Atatürk Kültür, Dil, Tarih Yüksek Kurulu kanunla kurulur.

 

 

YARGI

     GENEL HÜKÜMLER

• Yargı yetkisini bağımsız mahkemeler Türk Milleti adına kullanır.
• Mahkemeler herkese açıktır. Kararlar gerekçeli yazılır.
• Davalar en az gider ve süratle sonuçlandırılır.
• Mahkemelerin aldığı kararlar bağlayıcıdır.

• Hâkimlik ve Savcılık Teminatı şunlardır:
  • Hâkimler ve savcılar azlolunamaz.
  • Kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye ayrılamaz.
  • Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılma sebebiyle de olsa aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun bırakılamazlar.
  • Sağlığından dolayı görevini yerine getiremeyen, bir suçtan dolayı kesin hüküm yemiş ve meslekte kalmaları uygun olmayanlar hariç.
• Hâkimler görevlerinde bağımsızdır, hiçbir organ mahkemelere emir ve talimat veremez.
• Görülmekte olan bir dava hakkında yasama meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz ve görüşme yapılamaz.
• Hâkimler ve savcılar idari yönden Adalet Bakanlığına bağlıdır.
• Hâkim ve savcıların tüm özlük hakları kanunla düzenlenir.
• Hâkim ve savcılar kanunda belirtilenden başka resmi ve özel hiçbir görev alamazlar.
• Adalet hizmetlerinin denetimini Adalet Bakanlığına bağlı müfettişler yapar.
• Devletin güvenliğine ve anayasal düzene karşı işlenen suçlara ait davalara her halde adli mahkemeler bakar.
• Savaş hali haricinde asker olmayanlar askeri mahkemelerde yargılanamaz.

YÜKSEK MAHKEMELER

• Anayasa Mahkemesi
• Yargıtay
• Danıştay
• Askeri Yargıtay
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
• Uyuşmazlık Mahkemesi

 

UYARI: HSYK, Sayıştay ve YSK yüksek mahkeme değildir.

ANAYASA MAHKEMESİ

• On yedi asıl üyeden oluşur. Yedek üye yoktur.
• Üyelerin görev süreleri on iki yıldır.
• Üyeler iki defa seçilemez.
• Üç üyeyi TBMM seçerken, on dört üyeyi Cumhurbaşkanı seçer.

Not: Cumhurbaşkanı 4 üyeyi üst kademe yöneticiler, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ve en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörü arasından doğrudan seçer.

Üye Seçilmek için koşullar; 45 yaşını doldurmak kaydıyla;

• Yükseköğretim öğretim üyeleri doçent ve profesör unvanını kazanmış olmalı,
• Avukatlar en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış olmalı,
• Üst kademe yöneticilerin yükseköğrenim görmüş ve en az kamuda 20 yıl fiilen çalışmalı
• Birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dâhil en az 20 yıl çalışmış olması şart.

2/3 oy çoğunluğu ile karar alınır.

• Başkan ve Başkanvekilleri gizli oy ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile 4 yıl için seçilir. Başkan ve başkan vekilleri tekrar seçilebilir.

 

Üyeliğin Sona Ermesi

 

• Görev süresinin dolması.12 yıl için seçilir.
• 65 yaşını dolduran emekliye ayrılır.
• Sağlık nedenli sona erme(üye tamsayısının salt çoğunluğu ile karar verilir)
• Kesin hüküm giymede kendiliğinden.

ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREVLERİ

• Siyasi partilerin kapatılma davasına bakar.
• Siyasi partilerin mali denetiminin yapar.
• Milletvekilliğinin düşürülmesine ilişkin itirazı görüşüp karara bağlamak.
• Yasama dokunulmazlığın kaldırılmasına itiraz bakmak.
• Uyuşmazlık Mahkemesi başkanını seçer.
• Bireysel başvuruları karara bağlar.
• Anayasada belirtilen kişileri Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
• Bazı normların hukuka uygunluğunu denetler.

• Kanun
• KHK
• Meclis İç Tüzüğü
• Anayasa Değişiklikleri

Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan sıfatıyla yargıladıkları şunlardır:

• Başbakan
• Bakanlar
• Cumhurbaşkanı
• Yüksek Yargı mensupları Başkan, Başkan Vekilleri, Savcıları
• Sayıştay başkan ve üyeleri
• HSYK başkan ve üyeleri
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı Vekili

• 2010 Anayasa değişikliği ile yargılanabilecekler
  • TBMM başkanı
  • Kuvvet komutanları(Hava, Kara, Deniz)
  • Jandarma Genel Komutan

ANAYASA MAHKEMESİNİN DENETİM YOLLARI

Soyut Norm Denetimi

Anayasa mahkemesine dava açabilecekler şunlardır.

• Cumhurbaşkanı
• TBMM üye tam sayısını 1/5’i (110 milletvekili)
• İktidar partisi meclis grubu
• Ana muhalefet partisi meclis grubu dava açabilir.

• Anayasa değişikliğini sadece şekil açısından denetler.
  • Cumhurbaşkanı ve TBMM üye tam sayısını 1/5’i dava açar.
  • Değişikliğin Resmi Gazetede yayımından sonra

• en geç 10 gün içinde dava açılır.

• Kanunlar, KHK, Meclis İç Tüzüğü şekil ve esastan incelenir.
• Kanunlar şekilden incelenmesi için;
  • Cumhurbaşkanı ve TBMM üye tam sayısını 1/5’i dava açar.
  • Kanunların Resmi Gazetede yayımından sonra 10 gün içinde dava açılır.
• Kanunlar esastan incelenmesi için;
• Cumhurbaşkanı ve TBMM üye tam sayısını 1/5’i dava açar.
  • İktidar partisi meclis grubu
  • Ana muhalefet partisi meclis grubu dava açar.
  • Kanunların Resmi Gazetede yayımından sonra en geç 60 gün içinde dava açılır.
• KHK, Meclis İç Tüzüğü şekil ve esastan incelenmesi için;
• Cumhurbaşkanı ve 1/5 milletvekili
  • İktidar partisi meclis grubu
  • Ana muhalefet partisi meclis grubu dava açar.
  • Resmi Gazete yayımından sonra en geç 60 gün içinde dava açılır.

Somut Norm Denetimi(İtiraz veya Def’i)

• Davaya bakmakta olan mahkeme kanun ya da KHK’nin Anayasaya aykırı olduğunu ciddi görürse Anayasa mahkemesine davayı gönderir ve Anayasa mahkemesinin vereceğe karara kadar davayı geri bırakır.
• Anayasa mahkemesi davayı kendisine gelişinden başlayarak 5 ay içinde karara bağlar.
• Anayasa mahkemesi davayı 5 ay içinde karara bağlamazsa davayı gönderen mahkeme kanunlara göre davayı sonuçlandırır. Ancak Anayasa mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse mahkeme buna uymak zorundadır.

NOT: Anayasa mahkemesi siyasi partilerin kapatılma davasına bakarken ve mali denetimini yaparken Sayıştay’dan yardım alır.

• Davayı, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı açar.
• Toplantıya katılanların 2/3 oy çokluğu ile parti kapatmaya karar verir.

NOT: Milletvekilliğinin düşürülmesine ve Yasama dokunulmazlığın kaldırılmasına ilişkin itirazı görüşüp karara bağlamak.

• İptal(itiraz) davası için 7 gün içinde açılır.
• Anayasa Mahkemesi 15 gün içinde sonuçlandırır.
• Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verirler.

ÇALIŞMA VE YARGILAMA USULÜ

• Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve genel kurul halinde çalışır.
• Bölümler, başkanvekilinin başkanlığında en az 4 üye ile toplanır.
• Genel kurul, başkan ya da belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az 12 üye ile toplanır.
• Bireysel başvurular dairelerde karara bağlanır.
• Daireler ve genel kurul kararlarını Salt çoğunluk ile alır.
• Anayasa mahkemesi

2/3 oy çoğunluğu ile karar alınır.

• toplantıya katılanları 2/3 ile aldığı kararlar şunlardır:
• Anayasa değişikliğinde iptal davasına karar vermek.
• Siyasi partilerin kapatılması ya da devlet yardımının kesilmesine karar vermek.
• Şekil bozukluğuna ilişkin iptal davaları Anayasa mahkemesince öncelikle incelenip karara bağlanır.
• Anayasa mahkemesi yüce divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan işleri dosya üzerinden inceler.
• Bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verebilir.
• Mahkeme gerekli görürse konu üzerinde sözlü açıklamaları dinlemek üzere ilgilileri çağırabilir. Parti kapatma davaların Yargıtay cumhuriyet başsavcısından sonra siyasi parti başkanını veya tayin edeceği bir vekilin savunmasını dinler.
• Bireysel başvurulara daireler bakar. Diğer başvurulara genel kurul bakar.

ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARLARI

• İptal kararları geriye bırakılamaz. İptal kararlarını gerekçesi yazılır.
• Tüm kararları gerekçeli olarak Resmi Gazetede yayımlanır.
• Kararları kesin ve bağlayıcıdır. Herkese karşı etkilidir.
• Anayasa mahkemesi kanun ve KHK hükmünü iptal ederken kanun koyucu gibi hareket ederek hüküm tesis edemez.
• Kanun, KHK, TBMM İç Tüzüğünün iptal kararları Resmi Gazetede yayımlandığı gün yürürlükten kalkar. Anayasa mahkemesi gerekli hallerde iptal kararlarının yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırır. Bu tarih iptal hükmünün Resmi Gazetede yayımlandığı günden itibaren 1 yılı geçemez.
• İptal kararı ertelenirse TBMM iptal kararından doğan hukuki boşluğu doldurmak için kanun tasarı tekliflerini öncelikle görüşür ve karara bağlar.

NOT: Diğer yüksek mahkemelerle Anayasa Mahkemesi arasındaki uyuşmazlıklarda Anayasa Mahkemesi kararları geçerlidir.

NOT: Anayasa Mahkemesi kararları kesindir, itiraz edilemez. Fakat Yüce Divan kararlarına bir defaya mahsus itiraz edilebilir.

Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tabi Olmayan İşlemler

• İnkılâp Kanunları
• Milletler Arası Antlaşmalar
• Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameleri( KHK)
• Tüzükler
• Parlamento Kararları(üç istisnası var)
• Aşağıdaki parlamento kararları hariç
• Meclis İçtüzüğü
• Yasama Dokunulmazlığının kaldırılması
• Milletvekilinin düşmesi kararları

YARGITAY

• Adli Mahkemelerce verilen kararların son inceleme mercidir.
• Bazı davalarda ilk ve son yargı merci olarak görev yapar.
• Üyelerini gizli oy ve salt çoğunlukla HSYK seçer. Adli Yargı Hâkimleri ve Cumhuriyet savcıları arasından seçilir.
  • Görev süreleri 4 yıldır.
  • Tekrar seçilebilirler.
• Başkan ve başkanvekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından genel kurulda üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla seçilir.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve vekilini Cumhurbaşkanı seçer.
• Kuruluşu, işleyişi, başkan, başkan vekilleri, daire başkan ve üyelerinin seçimleri mahkemelerin bağımsızlık ve hâkimlik teminatına göre kanunla düzenlenir.

DANIŞTAY

• İdari Mahkemelerin verdiği karaların son inceleme merciidir.
• Bazı davalarda ilk ve son derece mahkeme olarak göreve bakar.
• Kanun tasarılarını inceler.
• Tüzüklerin incelemesini yapar.
• İdari uyuşmazlıklar çözülür.
• Kamu kurumları hizmet sözleşmesi için 2 ay içinde görüş bildirir.
• Ülke genelini ilgilendiren Yönetmelikleri inceler.
• Üyeleri idari yargı hâkim ve savcıları arasından 1/4 ‘ünü Cumhurbaşkanı, 3/4’ünü HSYK seçer.
• Başkan, başkanvekilleri, başsavcı ve daire başkanları kendi üyeleri arasından Danıştay genel kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla seçilir.
• Kuruluşu, işleyişi, başkan, başkan vekilleri, daire başkan ve üyelerinin seçimleri mahkemelerin bağımsızlık ve hâkimlik teminatına göre kanunla düzenlenir.
• Görev süreleri 4 yıldır. Tekrar seçilebilirler.

UYARI: Kamu kurum ve kuruluşlarının Danıştay’dan görüş istemesi ancak Başbakan aracılığı ile mümkündür.

ASKERİ YARGITAY

 

• Askeri Mahkemelerce verilen kararların son inceleme mercidir.
• Asker kişilerin kanunda gösterilen belli davalarına ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
• Üyelerin Seçimi;
• Birinci sınıf askeri hâkimler arasından, askeri Yargıtay Genel Kurulunun her boş yer için göstereceği 3 aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
• Askeri Yargıtay başkanı, ikinci başkan, başsavcı ve daire başkanları askeri Yargıtay üyeleri arasından rütbe ve kıdem sırasına göre atanır.
• Görev süreleri 4 yıldır.
• Kuruluşu, işleyişi, mensuplarının disiplin ve özlük işleri mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatına göre kanunla düzenlenir.

ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ (AYİM)

• Askeri olmayan kişilerce tesis edilmiş olsa bile asker kişilerin, askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerinin yargısal denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesidir.
• Askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda kişinin asker olma şartı aranmaz.
• Üyelerin Seçimi
• Askeri hâkim sınıfından üyeleri AYİM Genel Kurulu her boş yer için 3 aday gösterir.
• Hâkim sınıfından olmayan üyeleri rütbe ve nitelikleri kanunda gösterilen subaylar arasından Genel Kurmay Başkanlığının her boş yer için üç aday gösterir.
• Atamaları Cumhurbaşkanı yapar.
• Askeri Yargıtay başkanı, ikinci başkan, başsavcı ve daire başkanları askeri Yargıtay üyeleri arasından rütbe ve kıdem sırasına göre atanır.
• 1961 Anayasasındaki 1973 değişikliği ile kuruldu.

NOT: Devlete ve Anayasal düzene karşı işlenen suçlara sivil mahkemeler bakar. (2010 değişikliği)

UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ

• Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak hükme bağlar.
• Başkanı, Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından seçilir.
• Üyeleri yüksek mahkemelerin üyeleri arasından seçilir.
• Üyelerini Danıştay , Yargıtay, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden üyeleri arasından Genel kurulları seçer.

NOT: Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlık varsa Danıştay Kararları geçerlidir.

UYARI: Anayasa Mahkemesi ile diğer Yüksek Mahkeme kararları arasında uyuşmazlık varsa Anayasa Mahkemesi kararları geçerlidir.

 

SAYIŞTAY

• Anayasada öngörülmüş mali bir denetim organıdır. Denetimlerini TBMM adına yapar.
• Hesap mahkemesi niteliği taşır.
• Anayasada yargı bölümünde düzenlenmiştir ancak yüksek mahkeme değildir.
• TBMM adına bütçenin uygulanmasını denetler.
• Devlete ait kamu kurumlarının gelir ve giderlerini denetler.
• Merkez ve mahalli idarelerin mali denetimini yapar.
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin devlete ait mallarını denetler.
• TRT, TOKİ, KİT’lerin mali denetimini yapar.
• Sosyal güvenlik kuruluşları ile üst kurullar Sayıştay’ın denetimine tabidir.
• Mali yönetmeliklerde görüş bildirir.
• Kendisine ilişkin kanun tasarı ve teklifleri hakkında görüş bildirir.
• Döner sermaye işletmesi kurulması için görüş bildirir.
• Sayıştay’ın bizzat kendi denetimini, TBMM’ce oluşturulacak komisyon gerçekleştirmektedir.
• Sayıştay başkan ve üyelerini belirlenecek üyeler arasından TBMM seçer.
• Yargısal nitelikli kararları kesindir, başka bir mercilere başvurulamaz.
• Kesin hükümlerine karşı 15 gün içinde bir defaya mahsus itiraz ve düzeltme isteminde bulunulabilir.

NOT: Kamu Kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, köyler, vakıf üniversiteleri ve spor federasyonları Sayıştay denetimine tabi değildir.

NOT: Vergi ve benzeri mali yükümlülükler konusunda Sayıştay’la Danıştay kararları arasında uyuşmazlıklarda Danıştay kararları geçerlidir.

HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU (HSYK)

• 22 asıl ve 12 yedek üyesi vardır.
• Görev süreleri 4 yıldır. Tekrar seçilebilirler.
• Kurulun başkanı Adalet Bakanıdır.
• Kurulun doğal üyeleri: Adalet Bakanı ve Adalet Bakanlığı Müsteşarıdır.
• Üyelerin Seçimi:
  • Cumhurbaşkanı 4 asıl üye seçer. (Avukatlar ve Hukukçu Öğretim üyelerinden)
  • Yargıtay Genel Kurulundan 3 asıl ve 3 yedek
  • Danıştay Genel Kurulundan 2 asıl ve 2 yedek
  • Türkiye Adalet Akademisi 1 asıl ve 1 yedek
  • Birinci sınıf Adli Yargı Hâkim ve Savcıları 7 asıl ve 4 yedek
  • Birinci sınıf İdari Yargı Hâkim ve Savcıları 3 asıl ve 2 yedek
• Üç daire ve Genel Kurul halinde çalışır.
  • Daireler en az 5’er üye ile toplanır.
  • Genel kurul ve daireler Salt çoğunluk ile karar alınır.
• Adalet Bakanı, kurulu temsil eder ve yönetir. Ancak dairelerin toplantılarına katılamaz.
• Kurul, üyeler arasından daire başkanlarını ve daire başkanlarından birini de başkan vekili seçer.
• Başkan yetkilerinden bir kısmını başkan vekiline devredebilir.
• Hâkim ve Savcıların disiplin sorunları ile ilgili Genel Kurul toplantılarına Başkan (Adalet bakanı) katılmaz.
• Hâkimler Savcılar Yüksek Kurulu’na bağlı Genel Sekreterlik kurulmuştur.
  • Kurulun seçtiği üç üyeden birini kurul başkanı sekreter olarak atar.
• Cumhurbaşkanı’nın seçtiği üyelerin görev süresi dolmadan görevleri herhangi bir nedenle sona ererse, cumhurbaşkanı 60 gün içinde yenisini seçer. Diğer üyelerin görevi herhangi bir nedenle sona ererse yerine yedek üye görevlendirilir.

HÂKİMLER SAVCILAR YÜKSEK KURULU’NUN (HSYK’ NIN )GÖREVLERİ

• Kurul adli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme
• Atama ve nakletme
• Geçici yetki verme
• Yükselme ve geçici yetki verme
• Kadro dağıtma
• Meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme
• Disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma
• Adalet Bakanlığının bir mahkemenin kaldırılması ya da görev yerinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar.
• Yargıtay üyelerinin tamamını seçer.
• Danıştay üyelerinin 3/4’nü seçer.

UYARI: HSYK kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır. Meslekten ihraç kararlarına karşı yargı yolu 2010 Anayasa Değişikliği ile açılmıştır.

• HSYK kararları yayımlanır. (özel bilgiler hariç)
• Kurulun Adalet Bakanı ve Adalet Bakanlığı müsteşarı dışındakiler kanunda belirtilen dışında hiçbir resmi ve özel görev alamaz veya kurul tarafından başka göreve atanamaz.
• Hâkim ve savcıların denetlenmesi, haklarında inceleme yapılması ilgili dairenin teklifi ve HSYK başkanının oluru ile kurul müfettişlerine yaptırılır.
• Kurul müfettişleri ile kurulda geçici ve sürekli çalışacakları atama yetkisi kurula aittir.
• Adalet Bakanlığının merkez, bağlı ve ilgili kurullarında geçici ve sürekli çalıştırılacak hâkim ve savcıları, adalet müfettişleri, hâkim ve savcı mesleğinden olan iç denetçileri atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.
• Üye seçimi, daire oluşumu, iş bölümü, kurul ve dairenin görevleri, toplantı ve karar sayısı, çalışma esasları ve genel sekreterliğin kuruluşu kanunla düzenlenir.

YARGI DENETİMİNE TABİ OLMAYAN İŞLEMLER

• Cumhurbaşkanın tek(resen) yaptığı işler.
• Meslekten çıkarma hariç HSYK kararları.
• Meslekten çıkarma hariç Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararları.
• TSK da verilen disiplin cezalar
• Uluslar arası Anlaşmalar
• İnkılâp kanunları
• Olağanüstü kanun hükmünde kararnameler
• Sıkıyönetim kanun hükmünde kararnameleri
• Yüksek Seçim Kurulu kararlar(YSK)
• Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları
• Yüksek Hakem Kurulu kararları
• Tahkim Kurulu kararları

TÜRKİYE ADALET AKADEMİSİ

• Yargı organı değildir.
• Ankara’da kurulmuştur.
• Hâkim ve Savcı eğitim merkezidir.
• AB’ye uyum yasası çerçevesinde önem kazanmıştır.
• Hâkimler Savcılar Yüksek Kuruluna bir asıl bir yedek üye seçer.
• Kamu tüzel kişiliğine sahiptir.

 

                                                             İDARE HUKUKU

• İdare: Yasama ve yargı ile yürütmenin salt siyasi faaliyetleri dışında kalan kamusal faaliyetlerini ifade eder.

İdare Hukukunun Özellikleri

• Sürekli devlet fonksiyonudur.
• İdari İşlemler ile yerine getirilir.
• Ayrıcalıklı ve üstün özellik taşır.
• Özel kişiler ve idare arasında eşitlik yok.
• Kamu yararı düşüncesi vardır.
• Genç bir hukuk dalıdır.
• Tedvin edilmemiştir. (Dağınık olan mevzuat birliği olmayan.)
• Pozitif bir hukuk dalıdır.
• Yeni bir hukuk dalıdır.
• Bağımsız ve içtihatlara dayalıdır. (Hem özel hem de kamu hukukundan ayrıdır.)
• Statü hukukudur.(Kişilere objektif statü sağlar.)
• İdare hukukundan doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözülür.

İdare Hukukunun Kaynakları

• Anayasa
• Yasa
• Milletler Arası Antlaşma
• KHK
• Tüzük (Nizamname)
• Yönetmelik (Talimatname)

• Genelge (Başbakanlıkça çıkarılır)
• Tebliğ

• Sirküler (Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ile ilgili düzenleme)
• Tamim (Kurumların emir ve direktiflerini kapsar)
• Örf ve Adetler
• Doktrin(öğreti)
• Yargısal içtihatlar

İdari fonksiyon

• Yasama, yargı ve yürütmenin salt siyasi işlemleri dışında kalan gündelik işleri yürütme faaliyetleridir.
• Konusu kamu hizmetleridir.(sağlık, eğitim vb)
• Amacı kamu yararıdır.(kar sağlama değil)
• İdari işlem ve eylemlerle yürütülür.(kamulaştırma, yönetmelik çıkarma vb.)
• Kamu gücü kullanılır.(zabıtanın gıda denetimi)
• Sürekli bir fonksiyondur.(güvenlik, sağlık, itfaiye vb. tatil yapmaz)
• Bireylerle doğrudan ilgilidir.(otobüs, tramvay ve yeraltı treni hatlarında yolculuk.)

İdare Hukukuna Hâkim Olan Temel İlkeler

• Hukuk devleti
• Laik devlet
• Sosyal devlet
• Eşitlik ilkesi
• Merkezi ve Yerinden Yönetim
• Yetki genişliği(İdari vesayet)

UYARI: İdarenin kurulması KANUN’A dayanır.

NOT: İdare Hukukunda idarenin bütünlüğünü hiyerarşi ve idari vesayet ile sağlanır.

İdari İşlemler

• İdare hukukuna tabidir.
• İdari makam ve mercilerce yapılır.
• Tek yanlı işlemlerdir.
• İcra işlem niteliğindedir.
• Resen icra edilir.
• Hukuka uygunluk karinesinden yararlanır.
• İdari işlem ve eylemlere yargı yolu açıktır.
• Tek yanlı idari işlemler: KHK, Tüzük, Yönetmelik, Adsız idari işlemler, atama, kamulaştırma, vergilendirme, ruhsat verme, düzeltme ve kaldırma, idari para cezaları ve disiplin cezaları
• İki Yanlı İdari İşlemler: İstikraz, iltizam, imtiyaz, idari hizmet, yap-işlet-devret, yer altı ve üstü zenginlikleri

İdari Sözleşmeler

• Mali iltizam sözleşmesi: Özel kişinin belli bir ücret karşılığında bir kamu hizmetini kendi kar ve zararına işletmek için idare ile sözleşmesidir. Göl, nehir ve deniz kıyılarındaki dalyanlardan yararlanma.
• Kamu istikraz (borçlanma) sözleşmesi: Devlet veya kamu tüzel kişilerinin tahvil, bono ve hazine senedi aracılığıyla halktan borç para almasıdır. Devlet adına borçlanma Hazine Müsteşarlığına aittir.
• İdari hizmet sözleşmesi: Memur ve işçi sayılmayan ve özel mesleki bilgisi olanları personel istihdam ederek kamu hizmetinin yürütülmesidir. Örn: Sözleşmeli öğretmen gibi.
• Kamu hizmetleri imtiyaz sözleşmesi: Bir kamu hizmetinin bu hizmetten yararlanacak kişilerden alacağı ücret karşılığında özel bir kişi tarafından kar ve zarar kendisine ait olmak üzere kurulmasıdır. Devlet adına Bakanlar Kurulu, Belediye adına Belediye Meclisi, İl Özel İdaresi adına İl Genel Meclisi imtiyaz verebilir. Örnek: Çöp toplama, toplu ulaşım hizmetleri, enerji üretimi, nakil ve satışı, otoyol yapımı, köprü yapımı ve işletmesi vb.
• Yer altı – Yerüstü kaynaklarını kullanma (Ruhsat Usulü):Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Maden ve petrol arama ve işletilmesi ruhsatla verilir. Kaplıcaların işletilmesinde sözleşme uygulanır.
• Ormanların işlenmesi

İdari Sözleşme Yapma Usulleri

• Emanet usulü: Kamu hizmetinin bizzat kamu kurumları tarafından kendi tüzel kişiliği içinde personeli parasıyla işletmesidir.
• Ruhsat usulü: Tekel konusu olmayan bir kamu hizmetinin idarenin özel izni ile(ruhsat) özel kişilerle yürütülmesidir. Ruhsat ücretli veya ücretsiz olabilir. İdarenin tek taraflı idari işlemiyle yapılır. Sözleşme yoktur. Örnek: Özel hastane, özel okul, toplu taşımacılık, özel radyo ve televizyonlar, elektrik üretim ve dağıtım gibi.
• Müşterek emanet usulü: Bir kamu hizmetinin hasar ve zararı idareye ait olmak üzere özel hukuk tüzel kişisine gelir üzerinden pay vererek gördürmesidir. Sermaye idareye aittir. Sözleşmeyle kurulur.
• İltizam usulü: Sözleşmeyle kurulan iki taraflı bir işlemdir. Kurulmuş bir kamu hizmetinin işletilmesidir. Özel hukuk kişisi idareye bir bedel öder, kar ve zararı kendisine ait olmak üzere kamu hizmetini yürütür. Hizmet araç ve gereçlerini kamu karşılar.
• İmtiyaz usulü: Bir kamu hizmetinin hasar, zarar ve giderleri özel kişiye ait olmak üzere kurulması ve işletilmesini düzenleyen sözleşmedir. Hizmeti yerine getiren özel kişi hizmetten yararlananlardan aldığı hizmet karşılığında hizmeti yürütür.
• Yap – işlet – devret (özel hukuk sözleşmesi):

 

• Devlet İhale Kanunu Usulleri
• Kapalı teklif
• Açık artırma ve eksiltme
• Belli istekliler arasında kapalı teklif
• Pazarlık usulü
• Yarışma Usulü

NOT: Satım, kiraya verme, trampa, taşıma işlerinde uygulanır. Kamuya gelir getiren ihalelerde uygulanır.

Kamu İhale Kanunu Usulleri

• Açık ihale usulü
• Belli istekliler arasında ihale usulü
• Pazarlık usulü
• Doğrudan temin usulü
• Tasarım yarışmaları

NOT: Mal ve Hizmet alımları, yapım işleri ve taşınmaz kiralama işlerinde uygulanır. Kamu harcaması yapılmasına ilişkindir.

İdarenin Yetkileri

• Düzenleme Yetkisi: KHK, Tüzük ve Yönetmelik.
• Örgütleme Yetkisi: Kanunla kurulan idari örgütler; İl, ilçe, bakanlıklar, üniversiteler(vakıf üniversiteleri dâhil), kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları. İdari işlemle kurulan idari örgütler; belediye, köy, bucak ve kamu iktisadi teşebbüsleridir.
• Yaptırım uygulama Yetkisi: Düzen bozucu disiplini zedeleyici durumlarda uygulanır.
• Mal edinme Yetkisi: Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi için taşınır ve taşınmazlara ihtiyaç duyulur.
• Kamu alacaklarını tahsil etme Yetkisi: Vergi, resim, harç ve para cezaları gecikme faizleri, idari sözleşmeden doğacak alacakları icra-iflas dairesinden yardım almadan doğrudan tahsil eder.

Kamu mallarının özellikleri

• Kamusal mallar devredilemez.
• Kamusal mallar kamusallaştırılmaz.
• Kamu malları haczedilemez.
• Kamu malları zaman aşımıyla kazanılamaz.
• Kamu malları üzerinde sınırlı ayni haklar kurulamaz zorunluluğu yoktur.
• Kamu mallarının tapuya tescil zorunluluğu yoktur.

İdarenin Mal Edinme Yöntemleri

• Kamulaştırma(İstimlâk)
• Kamu yarar düşüncesi vardır.
  • Özel sektördeki bir taşınmazın devlet tarafından alınmasıdır.
  • İdari işlemle yapılır.
  • Taşınmazın gerçek karşılığı ödenir.
  • Para peşin ve nakden ödenir. Peşin ödemenin istisnaları şunlardır:
• Tarım reformu
• Büyük enerji, sulama ve iskân projeleri
• Yeni ormanların yetiştirilmesi
• Kıyıların korunması
• Turizmin geliştirilmesi

NOT: Taksitlendirmeler 5 yılı aşamaz ve eşit miktarda yapılır. Ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz uygulanır.

NOT: Kamulaştırma bedeline itiraz davalarına Asliye Hukuk Mahkemesi bakar. Dava açma süresi 30 gündür. Kamulaştırma işlemine karşı itiraz idare mahkemeleri bakar.

NOT: Malı kamulaştırılan şahıs kamulaştırılma bedelini kesinleşmesinden başlayarak 5 yıl içinde kamulaştırmaya uygun işlem, tahsisat ve tesisat yapılmamışsa 1 yıl içinde kamulaştırma bedelini faiziyle birlikte ödeyerek malı geri alabilir.

• Devletleştirme
  • Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel sektörün kamu yararına zorunlu kıldığı hallerde devletleştirilmesidir.
  • Taşınır ve taşınmaz tüm mallarda uygulanır.
  • Devletleştirme kanunla olur. Devletleştirmenin koşulları:
• Özel teşebbüsün yaptığı üretim veya hizmetin ülke çapında bir kamu ihtiyacı olması
• Üretim veya hizmetin rekabet veya kontrol ile sağlanamaması
• Üretimin yavaşlatılması ve durdurulması ile kamunun büyük zarar görecek olması
• İstimval
  • Özel mülkiyetteki taşınır mallara bedel karşılığı el konulmasıdır.
  • Olağanüstü zamanlarda uygulanır.
  • İdarenin cebri yetkilerindendir ve özel bir yetkidir.
  • Uyuşmazlıklar adli yargıda çözülür.
  • Taşınır malın mülkiyeti ve kullanım hakkı idareye geçer.
• Geçici işgal
• Kamu yararına yönelik bayındırlık faaliyetleri için taşınmaz bir mala el konulmasıdır.
• Geçici işgalin konusu arsa ve arazilerdir. Konutlar geçici işgale konu olamaz.
• Örnek: İnşaat malzemeleri, iş makineleri koymak için boş arazi işgal edebileceği gibi çakıl, kum, taş veya kireç çıkarmak için de boş araziyi işgal edebilir.
• Kamulaştırmasız el atma
• İdare imar sınırları içinde kalan arsa ve arazileri maliklerin iradesi olmadan uygun ada ve parsellere ayırabilir.
• Arsalarda değer artışı olursa bir kereye özgü ve arsanın toplam yüz ölçümünün % 40’ını aşmamak üzere idare düzenleme ortaklık payı ayırır. Bu pay için bedel ödenmez. Yalnızca kamu yararına tahsis edilir.(yol, park, meydan, ibadethane, karakol gibi)
• Acele kamulaştırma
• Yurt savunmasında Bakanlar Kurulu kararı veya özel kanunla öngörülen olağanüstü durumlarda taşınmaz kamulaştırılır.
• Mahkeme 7 gün içinde taşınmazın değerini belirler ve bedel bankaya yatırılarak taşınmaz mala el konur.

Kamu Hizmeti Türleri

• Devamlılık (süreklilik-kesintisizlik):Kamu personelinin grev yasağı, kamu mallarının devir ve haciz yasağı, çekilen veya görevine son verilen memurun belli sürede görevde kalma zorunluluğu vb
• Değişkenlik: İdarenin gerekli koşullarda takdir yetkisini kullanması, idarenin imtiyaz sözleşmelerinde tek taraflı değişiklik yapma yetkisi vb.
• Eşitlik: Tüm ülkede herkesin kamu hizmetinden eşit yaralanması geçerlidir.
• Tarafsızlık: Din, dil, ırk ayrımı yapılmadan hizmet sunmak.
• Bedelsizlik: Kural olarak kamu hizmeti bedelsizdir. Ancak değişen koşullardan dolayı ticari ve sınaî olanlarda karlılık ve verimlilik gözetilir.

 

 

 

KOLLUK FAALİYETLERİ

Kamu Düzenini Unsurları

• Güvenlik: Kişi ve eşyaları tehlikeden korumaktır.
• Dirlik ve esenlik: Günlük yaşamı engelleyen düzensizlik, gürültü, karışıklık ve kargaşanın olmamasıdır.
• Genel sağlık: Toplumun genelini tehdit eden bulaşıcı hastalıkların önlenmesidir.
• Genel ahlak: Toplumdaki düzeni bozan davranışların engellenmesidir.

Kolluk türleri

1. Adli kolluk: Kamu düzeni bozulduktan sonra harekete geçen suçluları ve delilleri araştıran kolluktur. Bastırıcı çalışmalardır. Ceza hukukuna tabidir. Uyuşmazlıklar adli yargıda çözülür. Yalnız devlet tüzel kişiliği adına çalışır. Polis karakollarında faaliyet gösterir. Suç işlediklerinde Cumhuriyet savcısı kovuşturur.
2. İdari kolluk: Kamu düzeni bozulmadan önce faaliyet gösterir. Önleyici kolluktur. Suç öncesi kolluktur. Her yerde bulunur. İdare hukukuna tabidir. Devlet, İl Özel İdaresi, Belediye ve Köy tüzel kişiliği adına çalışır.
3. Siyasi polis: Devletin genel emniyetiyle ilgili işlerden sorumludur. Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı bünyesinde faaliyet gösterir.(MİT)

 Kolluk Makamları ve Personeli

Genel İdari Kolluk

1. Merkezi İdari Kolluk

Kolluk makamları ve amirleri

• Bakanlar Kurulu
• İçişleri Bakanlığı
• Valilik
• Kaymakamlık
• Bucak Müdürlüğü

Kolluk personeli

• Jandarma,
• Polis,
• Bekçiler,
• Silahlı kuvvetler
• Köy muhtarı

2. Mahalli İdare Kolluğu

• İl Özel İdare Kolluğu: İl genel Meclisi, İl Daimi Encümeni ve Vali(amir).Kolluk Personeli yok.
• Belediye Kolluğu: Belediye Meclisi, Belediye Encümeni, Belediye Başkanı(amir).Personeli Belediye Zabıtasıdır.
• Köy Kolluğu: Muhtar, Personeli Köy Korucusudur.

Özel İdare kolluk

Özel İdare kolluk birimleri                  

• Orman kolluğu
• Tarım kolluğu
• Kara avcılığı kolluğu
• Su avcılığı kolluğu
• Gümrük kolluğu
• Çevre kolluğu
• Hayvan kolluğu
• Özel güvenlik

NOT: Belediyenin kolluk amiri Belediye Başkanıdır. Köyün kolluk amiri Köy muhtarıdır.

NOT: Köy koruyucuları köy ihtiyar meclisi önerisi ve Kaymakamın onayı ile göreve başlar.

Türkiye İdaresinin Özellikleri

 

• Milli Güvenliğin sağlanmasından ve TSK’nin yurt savunmasına hazırlanmasından TBMM’ye karşı BAKANLAR KURULU sorumludur.
• Kolluk faaliyetlerini yerine getirir. İç güvenlik, emniyet ve asayişi sağlar. Kamu düzeninin korur.
• Kamu Hizmetlerini yerine getirir. Bayındırlık, Eğitim, Sağlık, Haberleşme gibi.
• Özendirme, destekleme faaliyetlerini yürütür.(kişi veya sektörler kamu yararı için desteklenir)
• Planlama faaliyetlerini yürütür. İdare devlet ve toplum hayatının geleceğine dair planlama yapar. Bakanlıkların, Araştırma Planlama Koordinasyonu(APK),Devlet Planlama Teşkilatı(DPT) ve Milli Güvenlik Kurulu(MGK) planlamalara bir örnektir.
• İç düzen faaliyetleri; idarenin personel alımı personelin eğitilmesi ve ihtiyaç duyduğu araç gereç teminine yöneliktir.(kamu yararına yönelik değildir)

 

 

MERKEZİ YÖNETİMİN ÖZELLİKLERİ

Merkezi Yönetimin Faydaları

• Mali denetimi kolaydır.
• Partizancılığı önler.

• Güçlü bir devlet yönetimi sağlar.
• Hizmetler az masrafla görülür ve toplumun üzerine düşen külfet azalır.
• İdarenin tarafsızlığını sağlayabilir.
• Kamu görevlileri yerel etkilerden kurtulur.
• Hizmetler tek tip(Yeknesak) yürütülür.

 

Merkezi Yönetimin Sakıncaları

 

• Bürokrasi ve kırtasiyeciliğe yol açar.
• Yerel ihtiyaçlar yeteri kadar dikkate alınamaz.
• Demokrasi ilkeleri uygun değildir.
• Merkezde siyasi gücü elinde bulunduranlar kendi seçim çevrelerine kamu hizmetinin dağıtılmasında ayrıcalık tanıyabilirler.

YERİNDE YÖNETİMLERİN ÖZELLİKLERİ

• Merkezi idarenin dışındadır.

 

Yerinde Yönetimin Faydaları

 

• Kırtasiyeciliği azaltır.
• Demokrasiye uygundur.
• Yerel ihtiyaçlar daha çok dikkate alınır.

 

Yerinde yönetimin sakıncaları

 

• Partizanlığa yol açar.
• Ülke bütünlüğünü bozabilir.
• Mali denetimleri zordur.
• Hizmetlerin eşit götürülmesi zordur.
• Mali kaynak bulmak zordur.
• Teknik eleman bulmak zordur.

 

Yetki genişliği ilkesi

 

• Merkezi yönetimin sakıncalarını kaldırmak için uygulanır.
• Merkezi yönetimin taşra il teşkilatının başında bulunan vali merkezi yönetime danışmadan karar alır ve uygular.
• Sadece illerde valiler tarafından kullanılır.
• İllerde bulunan valiler, merkezi idarenin yürütmekte olduğu bir kamu hizmetinin yerine getirilmesi için kullanır.
• Kullanılan yetki ile görülen kamu hizmeti için gerekli mali kaynak merkezden sağlanır. Hizmete tahsis edilen kamu malları da merkeze aittir.

 

 

İdari Vesayet

 

• Merkezi yönetimin belli ölçüde özerkliğe sahip olan yerinde yönetim kuruluşları üzerinde belli hallerde denetleme yetkisine sahip olasıdır.
• Hizmetsel kuruluşlar ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları alt kuruluşlar üzerinde vesayet denetimine sahiptir. Örnek: Türkiye Barolar Birliği, Kayseri Barosu üzerinde, YÖK’ün Erciyes Üniversitesi üzerinde denetim yetkisi vardır.
• Merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında böylece uyum sağlanmaktadır.
• İdari vesayet idarenin bütünlüğünün sağlanmak istenmesinin bir sonucudur.
• Vesayet Makamları; Bakanlıklar, Valilikler ve Kaymakamlıklardır.
• Vesayet farklı kamu tüzel kişilikler arasında uygulama alanı bulur.
• Kanunda vesayet yetkisi istisna bir yetkidir. Vesayet yetkisinin kullanılabilmesi için kanunda gösterilen bir işlem olması gerekir.
• Vesayet makamları yerinde yönetim organlarının işlemlerini;
  • Onama-onamama
  • Uygulanmasını ertelemek
  • İşlemler hakkında itirazları ve şikâyetlerini dinlemek gibi yetkileri vardır.
  • Vesayet makamları yerinde yönetim organlarının işlemlerini değiştiremez.

 

Hiyerarşi

 

• Üst – ast ilişkisi ya da amir memur ilişkisidir.
• Hiyerarşi her zaman kullanılan bir yetkidir. Astın bütün işlemleri üzerinde kullanılır.
• Merkezi idarenin başkent teşkilatı ile merkezi idarenin taşra teşkilatı arasındaki bütünlüğü sağlar.
• Kamu tüzel kişiliği içinde çalışanlar arasında da hiyerarşi vardır.
• Merkezi idare teşkilatının hiyerarşik düzeninin en tepesinde BAKANLAR vardır.
• Hiyerarşi aynı tüzel kişiliğin içinde uygulama alanı bulur.
• Hiyerarşi net bir denetim aracıdır.Üst astın işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetler ve asta emir verir.yerindelik denetimini yapar yani idari işlemim rasyonelliğini ve verimliliğini araştırır.
• Üst astı denetler ve işlemlerini;
  • Onamak
  • Ertelemek
  • Değiştirmek
  • Geri Almak
  • Kaldırmak gibi yetkileri vardır.
• Üst – ast yerine geçip görev yapamaz.

NOT: En üst hiyerarşik amir Bakanlıktır. Merkez teşkilatı ile mahalli teşkilat arasında İDARİ VESAYET İLKESİ vardır.

 

• Kanunsuz Emir:
• Ast, üstün emrini hukuka aykırı bulursa uygulamaz ve emri tekrar yazılı olarak ister.
• Emri yazılı olarak alan ast emri uygularsa sorumluluktan kurtulur.
• Konusu suç teşkil eden emir hiçbir şekilde uygulanmaz. Emri yerine getiren ast sorumluluktan kurtulamaz.
• Emrin yazılı tekrarlanması sorumluluğu kaldırmaz.

NOT: Başkent ile Taşra teşkilatı arasındaki bütünlüğü hiyerarşi ve idari vesayet sağlar.