Balta Limanı Ticaret Antlaşması (1838)
İngiltere ile Osmanlı arasında imzalanan bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Mısır sorununda İngiltere’nin desteğini alabilmek ve nüfuzunu kullanabilmek için bu devlete ekonomik anlamda bazı imtiyazlar tanımıştır.
Buna göre;
- % 3 olan gümrük vergileri, ihracatta %12 ithalatta ise % 5 olacak, ayrıca yabancılar iç gümrük vergisi ödemeyeceklerdir.
Böylece Osmanlı ekonomisi giderek dışa bağımlı hale gelmiş ve ticaret gelirlerinin büyük bir bölümü yabancıların eline geçmiştir. Osmanlı Devleti Avrupa’nın yarı sömürgesi haline gelerek açık pazar durumuna düşmüştür. Ayrıca bu antlaşma ile Osmanlı ticari hayatında en ayrıcalıklı millet İngilizler olmuştur.
- Mısır sorunu sürerken Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir. Osmanlı Devleti böylece Avrupalı devletlerin içişlerine karışmasını önlemeye çalışmıştır.
LONDRA KONFERANSI (1840–1841)
- Kütahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmemiştir.
- Antlaşmadan sonra Mehmet Ali Paşa yıllık vergiyi göndermeyeceğini ve halifeliği Osmanlılardan alacağını açıkladı.
- Bunun üzerine II. Mahmut Mısır’a ordu gönderdi. Nizip Savaşı çıktı.
- Nizip Savaşında Osmanlı orduları yenildi (1839). Bu sırada II. Mahmut öldü. Yerine Abdülmecit geçti.
- Bu gelişmeler üzerine İngiltere, Rusya’nın Hünkâr İskelesi Antlaşması’na dayanarak Boğazlara donanma göndermesinden endişe ettiği için, sorunun çözümü için Londra’da bir konferans düzenlemesini sağlamıştır.
- Londra Konferansı’na İngiltere, Avusturya, Rusya ve Prusya katılırken Mehmet Ali Paşa’yı destekleyen Fransa katılmamıştır.
Konferansta Mısır sorunu çözülmüş ve taraflar arasında Londra Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre;
1) Mısır Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak; fakat yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına verilecek.
2) Mısır Osmanlı Devleti’ne yıllık vergi ödeyecek.
3) Suriye, Adana ve Girit Osmanlı Devleti’ne geri verilecek.
Bu antlaşmayla Mısır sorunu çözülmüş ve Mısır 1882’de İngilizler tarafından işgal edilinceye kadar Mehmet Ali Paşa’nın soyundan gelenler tarafından yönetilmiştir.
-Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841)
Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın geçerlilik süresinin dolması üzerine büyük devletler Londra’da bir konferans toplayarak boğazlar sorununu gündeme getirmişlerdir. Konferans sonucunda Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841) imzalanmıştır. Bu sözleşmeye göre;
- Boğazlar, Osmanlı egemenliği altında kalacaktır.
- Osmanlı Devleti barış içerisinde bulunduğu sürece Boğazlardan yabancı savaş gemileri geçemeyecektir.
- Boğazlardan ticaret gemileri geçebilecektir.
Bu sözleşmeyle Boğazlar uluslararası bir statü kazanmıştır.
- Osmanlı Devleti Boğazlar üzerindeki mutlak egemenliğini kaybetmiştir.
- Bu aşamadan sonra Osmanlı Devleti boğazlardaki egemenliğini Avrupalı devletlerin çıkarları doğrultusunda sürdürebilecektir.
- Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması ile kazandığı avantajları kaybederken İngiltere ve Fransa kazançlı çıkmıştır.
