BÜYÜK TAARRUZ (30 AĞUSTOS ZAFERİ) VE MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI

BÜYÜK TAARRUZ  (26 Ağustos – 30 Ağustos 1922)

Sakarya Meydan Muharebesi’nde büyük bir yenilgi alan Yunanistan, işgal ettiği yerleri ellerinde tutmak için artık savunmaya önem veriyordu. Türk ordusu ise Sakarya Meydan Muharebesi’nin hemen büyük taarruz için hazırlıklara başladı.

Taarruz planının amacı, düşmanı durdurmak veya geri çekilmeye zorlamak değil, Anadolu’dan tamamen atmaktı. Bütün hazırlıklar, bu amacı gerçekleştirmek için yapıldı.

  • 20 Temmuz 1922’de Gazi Mustafa Kemal süresiz olarak Başkomutan yapıldı. 26 Ağustos’ta Türk ordusu taarruza geçti. Mustafa Kemal, Fevzi ve İsmet Paşa’lar taarruzu Kocatepe’den yönettiler. Türk topçusu düşman mevzilerine ateş açtı. “Türkler bu mevzileri beş altı ayda düşüremezler” denilen mevziler birkaç saatte darmadağın edildi.
  • 30 Ağustos günü, savaşı bizzat Mustafa Kemal yönetti. Düşmanın ana kuvvetleri Dumlupınar’ın kuzeydoğusunda yok edildi. Bu muharebeye “Başkomutanlık Meydan Muharebesi” denir.
  • Bu kesin zafer üzerine, Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa verdiği emirle ordumuza yeni hedefini gösterdi. “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir ileri.”
  • Yunan ordusu başkomutanı Trikopis 2 Eylül’de Uşak’ta esir alındı.
  • Türk ordusu 9 Eylül’de İzmir, 11 Eylül’de Bursa’yı kurtardı. 18 Eylül’de ise Batı Anadolu’da hiç bir düşman askeri kalmadı.

Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, saltanat tartışmalarının yaşandığı günlerde, Mecliste yaptığı bir konuşmada şöyle diyordu: “Barış görüşmelerinde Türk milletini padişah ve Hükûmeti temsil edemez, bu görev Milli  iradeyi ve milli egemenliği temsil eden Büyük Millet Meclisinindir.” Milli Mücadele’nin önemli liderinden Fethi (Okyar) Bey ile İsmet (İnönü) Paşa da Ali Fuat Paşa’nın görüşüne katılarak “Türk milleti adına ancak millet egemenliğinin temsilcisi olan Ankara Hükûmeti konuşabilir.” demişlerdir.

Sonuçları

  • Düşman Anadolu’dan tamamen çıkarıldı
  • İngiliz-Yunan işbirliği sona erdi.
  • İngilizler ile Türk ordusunun savaşma ihtimali oluştu.
  • Savaş dönemi sona erdi anlaşma dönemi başladı.
  • Mudanya Mütarekesine zemin oluştu.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (3–11 Ekim 1922)

Batı Anadolu’da Yunan kuvvetlerini temizleyen Türk ordusu Boğazları, İstanbul’u ve Doğu Trakya’yı kurtarmak amacıyla, Marmara’ya yöneldi. Bu durum, Türklerle İngilizleri karşı karşıya getirdi. İngiliz kamuoyu, Fransa ve İtalya kesinlikle ikinci bir savaşa taraf değildi, İngiliz dominyonları savaştan bıkmıştı. Mustafa Kemal, yoğun bir diplomatik çaba içerisine girdi. Boğazların güvenilir ellerde bulunmasını isteyen Sovyet Rusya’nın da bu ise karışacağı söyleniyordu.

Bütün bu gelişmeler karşısında İngiliz Hükûmeti, İtalyanların ve Fransızların baskısı ile ateşkes görüşmelerine razı oldu. Görüşmelere İngiltere, Fransa, İtalya ile Türkiye katıldı. Yunanistan’ı İngiltere temsil etti. Türkiye’yi Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa temsil etti. 3 Ekim 1922’de başlayan görüşmeler, 11 Ekim 1922’de antlaşma imzalanması ile sona erdi. Yunanistan da bir bildiriyle anlaşma şartlarına uyacağına açıkladı. 

Mudanya Ateşkes Antlaşmaya göre:

1)    Türklerle Yunanlılar arasındaki çatışmaya son verilecek.

2)    Yunanlılar 15 gün içerisinde Doğu Trakya’yı boşaltacaklar ve bu tahliyeden 30 gün sonra Doğu Trakya TBMM Hükûmeti’nin yönetimine teslim edilecektir.

3)    İstanbul ve Boğazlar Türk sivil idaresine teslim edilecek, ancak İtilaf kuvvetleri asker sayısını arttırmamak şartıyla, barış yapılıncaya burada kalabileceklerdir. Türk ordusu barış antlaşması imzalanıncaya kadar Çanakkale’de ve Kocaeli Yarımadası’nda belirtilen çizgide duracaktır.

4)    Ateşkes Antlaşması, 14-15 Ekim gece yarısı yürürlüğe girecektir.

5)    İtilaf devletleri barış antlaşması yapılana kadar İstanbul’da kalacak

6)    Doğu Trakya TBMM’nin jandarma birliklerine teslim edilecek Bu kuvvetlerin sayısı 8000 askeri geçmeyecek

  • İtalya ve Fransa’nın İngiltere’yi yalnız bırakması,
  • Kemal’in diplomatik çabaları,
  • İngiltere’ye dominyonların yardımını kesmesi (Y. Zelenda, Kanada, Avustralya),
  • Sovyet Rusya’nın, Boğazlar konusunda TBMM’nin yanında savaşa gireceğini açıklaması,
  • İngiltere kamuoyunda Türk Kurtuluş Savaşı’nı haklı bulan bir görüşün ortaya çıkması, gibi nedenler İngiltere’yi ateşkes imzalamaya zorlamıştır.

Önemi:

  • Büyük Taarruzun siyasi başarısıdır. İngiltere’de Loid George Hükûmeti istifa etti. Savaş yapılmadan İstanbul ve Doğu Trakya geri alındı. Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılmakla Osmanlı Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi.
  • Görüşmelerde İsmet Paşa’nın başarılı olması daha sonra Lozan görüşmelerinde heyet başkanı olmasına zemin hazırlayacaktır.
  • Kurtuluş Savaşı’nın askeri aşaması sonuçlanmıştır. Meriç’e kadar olan yerler savaş yapılmadan kurtarılmıştır.
  • Yunanistan’da hükûmet istifa etti.