CUMHURİYET DÖNEMİ İÇ MÜCADELE ve CUMHURİYETİN İLANI

CUMHURİYET ÖNCESİNDE YAŞANAN GELİŞMELER:

II. TBMM’nin açılması:

Seçimlerin Yenilenmesinin Nedenleri:
  •          23 Nisan 1920’de açılan I. TBMM kurtuluş Savaşı’nı başarıyla yürütmüş fakat bu süre zarfında TBMM üyeleri son derece yıpranmıştı.
  •          TBMM üyeleri bağımsızlık mücadelesinde ortak bir fikre sahip olmalarına rağmen inkılâpçı yapıdan yoksundu.
  •          1921 Anayasası’na göre seçimlerin süresi iki yıldı.

Lozan Konferansı’nda görüşmelerin kesildiği bir dönemde seçimlerin yenilenmesi kararı alınmış ve II. TBMM 11 Ağustos 1923’de göreve başlamıştır. II. TBMM’de Mustafa Kemal yeniden meclis başkanı seçilmiş A. Fethi Okyar ise başvekil olmuştur.

II. TBMM Tarafından Gerçekleştirilen Bazı Faaliyetler:

  •          Lozan Barış Antlaşması’nı onaylamıştır (23 Ağustos 1923).
  •          6 Ekim’de İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u boşaltmasının ardından 13 Ekim 1923’de Ankara başkent ilan edilmiştir.

Ankara’nın başkent ilan edilmesinde Milli Mücadele’nin merkezi olması Osmanlı Devleti’nden ayrı bir devlet kurulduğunun iç ve dış siyasette duyurulmak istenmesi Boğazlarda egemenlik haklarının kısıtlanmış olması gibi nedenler etkili olmuştur.

  •          Cumhuriyet ’i ilan etmiştir.
  •          Halifeliği kaldırmıştır.

Görev süresi dört yıl olan II. TBMM 1927 yılına kadar görev yapmış ve bazı önemli inkılâpları gerçekleştirmiştir.

CUMHURİYET’İN İLANI (29 Ekim 1923)

Milli egemenlik, demokrasi ve cumhuriyet ilkelerine dayalı yeni Türk Devleti 23 Nisan 1920’de kurulmuş birlik ve beraberliği muhafaza etmek için rejimin adı konmamıştır.

Lozan Antlaşması’ndan sonra İtilaf Devletlerinin İstanbul’u boşaltması ile devlet merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim 1923’de Ankara’nın başkent ilan edilmesi ile bu sorun ortadan kalkmıştır. Ağustos 1923 yılında II. TBMM toplanmış fakat uygulanan meclis hükûmeti sisteminden dolayı yeni hükûmet bir türlü kurulamamıştır. Ekim 1923’de meclis başkanı yardımcısı ve içişleri bakanı seçilmesi gerekiyor, fakat meclis bu seçim işinde anlaşma sağlayamıyordu. Bu nedenle Ali Fethi Okyar Hükûmeti istifa etti (27 Ekim). Yeni hükûmetin kurulması konusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar meclis hükûmeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme göre bakanlar meclisten tek tek seçiliyordu. Mustafa Kemal mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek cumhuriyetin ilan edilmesine karar verdi. Yaşanan hükûmet krizi Cumhuriyetin ilanını hızlandırmıştır.