DEVLET-DEMOKRASİ- HÜKÜMET
Devlet: Örgütlenmiş ulustur. Devletin üç unsuru vardır.
- Toprak (Vatan)
- Millet (insan topluluğu)
- Egemenlik (iktidar)
Vazgeçilmez üç unsur.
Yapısına Göre Devlet
- Üniter Devlet
- Tek dil, tek vatandaş, tek vatan, tek bayarak. Tek anayasası olan devlettir.
- İsveç, İsrail, İskoçya, İtalya, Fransa, Japonya, Türkiye, Yunanistan
- Bölgeli Devlet
- Milliyetlerin özerkliğini korur. Ulusal tekliğini ve ülkenin bütünlüğünü koruyan devlettir.
- Basit yapılıdır.
- Irak ve İspanya gibi.
- Birleşik (Karma) Devletler
- Anayasa ile kurulur.
- Bir Federal ve birçok federe devletlerden oluşur.
- Federe devletler federal devlete bağlıdır.
- Federal devletin zorlama yetkisi vardır.
- Çift meclislidir.
- İki vatandaşlık vardır(federe ve federal devlet vatandaşlığı)
- Yalnızca federal devletin uluslar arası kişiliği vardır.
- ABD, Almanya, Kanada, Avusturya, İsviçre, Avustralya, Rusya örnekleri var.
- Uluslar arası Antlaşma ile kurulur.
- Üye devletlerin her biri tam bağımsızdır. Konfederasyonun konfedereler üzerinde zorlama yetkisi yoktur.
- Tek vatandaşlık vardır o da üye devletlerin vatandaşlığıdır.
- Her üye devletin uluslar arası tüzel kişiliği vardır.
- Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletleri örnek verebiliriz.
Üretim Biçimleri Açısından Devlet
- Kapitalist Devlet
- Para, sermaye ve üretim araç ve gereçleri özel sektördedir.
- Sosyalist Devlet
- Üretim araç ve gereçlerinin devlete ait olmasıdır.
- Liberal Devlet
- Şahısların ekonomik işlemlerle etkin olmasıdır. Özel sektörün devlete göre piyasada etkin olmasıdır.
- Üretim araç ve gereçleri topluma aittir.
Egemenlik Anlayışına Göre
- Monarşi Devlet
- Mutlak Monarşi: Padişah yetkilerini kimseyle paylaşmaz. Anayasa yok. Temel hak ve hürriyetler güvence altında değildir.
- Meşruti Monarşi: Padişahın yetkileri anayasa ile kısmen sınırlanmıştır.
- Oligarşi Devlet: Hâkimiyet bir sınıfa veya zümreye aittir. Örnek, İşçi sınıfı ülkeyi yönetir.
- Teokratik Devlet: Ülke yönetiminde din kuralları geçerlidir.
- Demokratik Devlet: Halkın yönetime katıldığı yönetim şeklidir. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
DEMOKRASİ
Yarı Doğrudan Demokrasi
Halkın seçtiği temsilciler ülkeyi yönetir. Halk bazı yöntemlerle gerekli gördükçe yönetime müdahale eder.(Temsilciler+ Halk)
Yarı Doğrudan Demokrasinin Araçları şunlardır.
- Halk vetosu
- Halk girişimi
- Halk oylaması
- Temsilcilerin azli
- İsviçre, İtalya vb.
Doğrudan Demokrasi
- Halkın doğrudan kendini yönetmesidir.
- Hiçbir aracı yok.
- Eski yunan Siteleri.
- Köy dernekleri.
Temsili Demokrasi
- Halkın egemenliği temsilciler aracılığı ile kullanmasıdır.
- Seçimler serbest ve düzenli aralıklarla yapılır
- Muhalefetinde iktidar olma şansı vardır.
- Temel hak ve özgürlüktür güvence altındadır.
- Çoğulculuk esası vardır. (Herkesin görüşlerinin alınması serbest davranış, muhalefetin iktidarı eleştirebilmesidir.)
- Hükümet denetlenebilir.
- Türkiye, Almanya, İngiltere, Japonya, ABD ve Hollanda gibi devletler uygular.
- Genel oy: Din, dil, ırk ayırımı yapmadan herkesin oy kullanma hakkına sahip olmasıdır.
- Eşit oy: Herkesin bir oy kullanma hakkı vardır.
- Tek dereceli seçim: Halk temsilcileri doğrudan seçer.1946’da geçildi.
- Gizli oy: Oy kullananın oyunu kime verdiğinin bilinmemesidir.
- Serbest oy: Baskı olmadan oy kullanılmasıdır.
- Çoğulculuk: Birçok siyasi partinin bulunmasıdır. Farklı düşünce ve görüşlerin bulunması ve saygı duyulmasıdır.
- Çoğunluk: Alınan oyların çokluğudur. Çoğunluğu elde eden siyasi parti azınlıkta kalanların görüşlerine saygı duyar.
Çoğunluk türleri şunlardır:
- Basit çoğunluk(Nispi) : Oyların tamamı içinde en fazla oyun alınmasıdır.
- Mutlak çoğunluk (Salt) : Oyların yarısından fazlasının alınmasıdır.
- Nitelikli çoğunluk : -2/3 – 3/5 gibi oransal oy aranmasıdır. Belli oranlar aranır.
HÜKÜMET ŞEKİLLERİ
- Monarşi Hükümet Sistemi
- Yasama, Yürütme ve Yargı yetkisi tek kişide toplanmıştır.
- Kuvvetler yürütme organında toplanmıştır.
- Kuvvetler birliği vardır.
- Meclis Hükümeti Sistemi
- Kuvvetler birliği esastır. Yasama, yürütme ve yargı yetkisi mecliste toplanmıştır.
- Meclis üstünlüğüne da yalı bir sistemdir.
- Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı Kurumu yoktur.
- Bakanlar meclis içinden oy çokluğuna göre seçilir.
- Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır.
- Bakanların kolektif sorumluluğu yoktur, Bireysel sorumluluk vardır.
- Yasama yürütmeyi her zaman fes edebilir, yürütme yasamayı fes edemez.
- Aynı kişi hem yasama da hem de yürütme de görev alabilir.
- 1921 anayasasında uygulanmıştır.
- Başbakanlık Sistemi
- Başkan ve meclis halk tarafından seçilir.
- Kuvvetlerin sert ayrılığı vardır.
- Yürütme tek başlıdır.
- Yürütme Yasamayı, Yasama da Yürütmeyi feshedemez
- Aynı kişi hem yasamada hem de yürütme de görev alamaz.
- Ülkemizde hiç uygulanmamıştır.
- ABD, Kolombiya, Şili, Kanada gibi ülkelerde uygulanmaktadır.
- Parlamenter Hükümet Sistemi
- İlk defa 1961’de gerçek anlamda uygulandı.
- Yumuşak kuvvetler ayrılığıdır.
- Meclis teklik özelliğine sahip ve halkın genel oyu ile oluşur.
- Yürütme iki başlıdır.
- Cumhurbaşkanı: Siyasi sorumluluğu yok.
- Bakanlar Kurulu: Siyasi sorumluluğu vardır. Sorumluluk bireysel ve kolektif olarak ikiye ayrılır.
- Cumhurbaşkanını halk seçer.
- Başbakanın milletvekili(parlamenter) olma zorunluluğu vardır.
- Bakanlar kurulu meclis içinden ve dışından başbakanca seçilip cumhurbaşkanınca atanır.
- Aynı kişi hem yasamada hem de yürütmede görev alabilir.
- Yürütme belli şartlarda yasamayı feshedebilir.
- Yasama yürütmeyi her zaman denetler (soru, gensoru, meclis soruşturması gibi) ve fes edebilir.
- Türkiye, Yunanistan, İsrail, Almanya gibi devletler örnektir.
- Yarı Başkanlık Sistemi
- Devlet başkanını halk seçer.
- Yürütme yasamayı her zaman fes edebilir.
- Yasama yürütmeyi fes edemez.
- Yürütme iki başlıdır.
- Devlet başkanı
- Başbakan(Bakanlar Kurulu)
- Devlet başkanı ile başbakan arasında dengeler değişebilir.
- Devlet başkanı halk tarafından seçilir. Meclise karşı sorumluluğu yoktur.
- Başbakan devlet başkanı tarafından atanır meclise karşı sorumluluğu vardır.
- Fransa, Finlandiya, Portekiz gibi ülkelerde uygulanır.