Türk Devletleri arasında yer alan Irak Selçukluları, devletin temelleri Muhammed Tapar’ın oğlu Muhammed’e Sencer tarafından İsfahan merkez olmak üzere Batı bölgesinin verilmesiyle atılmıştır.
Çağrı Bey’in büyük oğlu Kavurd, Kirmanşah, Sultanşah,Turanşah, İranşah, Arslanşah…
Kurlu, Atsız, Tutuş (Tacüddevle)
Kutalmışoğlu Süleymanşah
Abbasilerin Mısır valisi Ahmet Tolun tarafından kurulan bir Tavaif-i Mülk devletidir.
Tolunoğulları Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.
Türk Devletleri içerisinde önemli bir yere sahip olan Tolunoğulları’nda yöneticilerin Türk halkın ise Arap olması
devlet ile halk arasında bir kopuklaşmaya yol açmış Tolunoğulları ise bu kopuklaşmayı engellemek için halkın refah seviyesini yükseltmeye önem vermişlerdir. Bu çalışmalar sonucunda Mısır, tarihinin en parlak dönemlerinden birini yaşamıştır.
Mısır’da tarım ve mimari alanında başarılı çalışmalar gerçekleştiren Tolunoğulları Nil Nehri üzerinde bentler ve su kanalları inşa etmişlerdir.
Tolunoğlu Devleti Abbasiler tarafından yıkılmıştır.
Mısır’daki “Tolunoğlu Ahmet Camii” Tolunoğullarından kalan en önemli eserdir.
Abbasilerin Türk asıllı Mısır valisi Muhammed bin Togaç tarafından kurulmuştur.
Ihşitler ismini hükümdarlarının kullandığı unvanlardan almıştır.
Abbasiler kendilerini yıkmayı amaçlayan Fatımilere karşı mücadele eden Ihşitleri desteklemişler fakat bu desteğe rağmen Fatımiler, Ihşitleri yıkarak Mısıra egemen olmuşlardır.
Ihşitler Hicaz’da (Mekke – Medine) hâkimiyet kuran ilk Türk devletidir
Not: Tolunoğulları ve Ihşitler Abbasilerin Mısıra göndermiş oldukları valiler tarafından kurulmuştur.
Not: Semerra; Abbasilerin Türklerin savaşcı özelliklerini kaybetmemeleri için kurdukları ayrı şehir.
Not: Avasım; Abbasilerin Bizans sınırında Türkleri yerleştirdikleri şehirler.
Abbasilerden ayrılarak valiler tarafından kurulan devletlere Tevaifi Mülk denilmiştir.
Zengiler Atabeyliği’nin komutanlarından Selahattin Eyyubi tarafından Fatımi Devleti yıkılarak kurulmuştur. Selahattin Eyyubi, Hıttin Savaşı’nı kazanarak Kudüs Latin Devleti’ne son verdi (1187). Bu nedenle yapılan III. Haçlı Seferi’ne karşı başarıyla savaştı ve Kudüs’ü Haçlılara vermedi.
Selahattin Eyyubi’nin ölümünden sonra taht kavgalarıyla zayıflayan devlete, Memlûk adı verilen askeri sınıf isyan ederek son vermiştir.
Eyyubi ordusunun önemli bir askeri sınıfı olan Memlûklar Aybeg yönetiminde isyan ederek kendi isimleriyle anılan devleti kurmuşlardır.
Memlûklar hükümdarlığın veraset yoluyla geçmediği tek Türk devletidir. Memlûk sultanları başarılı komutanlar arasından seçilirdi.
Memlûklarda tahta geçme hakkının belirli bir aileye ait olmaması taht kavgalarını arttıran bir özellik olmuştur. Bu yüzden Memlûk Devleti’nin ömrü Osmanlı’ya göre daha kısa olduğu halde tahta geçen hükümdar sayısı daha fazladır.
Memlûklar, Abbasi Devleti’ni yıkan ve Anadolu Selçuklu Devleti’ni egemenliklerine alan Moğolları Ayn Calut Savaşı’nda yenilgiye uğrattılar (1260). Bu zaferle Moğolların Mısır’ı, Arabistan’ı ve Akdeniz kıyılarını istila etmesini önlemişlerdir.
Memlûklar Moğolları yenen tek Türk devletidir.
Ayrıca Memlûklar Moğollardan kaçan Abbasi halifesini de himaye etmişler böylece İslam dünyasının siyasi liderliği Memlûklara geçmiştir.
Memlûk sultanları halifelik yapmamış, Abbasi halifelerini himaye etmişlerdir.
Memlûklar Türk kültürüne önem vermişler sarayda ve orduda Türkçeden başka dil konuşmamaya özen göstermişlerdir. Memlûklar devletlerine “el-devletü’l-Türkiye” (Türkiye Devleti) adını vermişlerdi.
Memlûk Devleti’nin varlığına 1517 yılında Yavuz Sultan Selim son vermiştir.