Halil İnalcık tarafsız ve doğru tarih yazımı konusundaki hassaslığıyla tanınan ve yazdığı makale ve kitaplarıyla dünya tarihçiliğinde seçkin bir yer yapmış tarihçimizdir.
26 Mayıs 1916‘da dünyaya gelen Halil İnalcık aslen Kırım Tatarı’dır. Ailesi,1905 yılında İstanbula yerleşmişti ve babası Seyit Osman Nuri, burada bir kolonya imalathanesi işletmişti. 1924 yılında, Halil İnalcık 8 yaşındayken ailesi Ankaraya taşındı ve ilkokulu burada Gazi İlkokulun’da bitirdi. Babasının aileyi terk edip Mısır’a yerleştiği için onu annesi büyüttü. Sivas Öğretmen Okulun‘da yatılı okuyan İnalcık, 1932 yılında Balıkesir Necati Bey Öğretmen Okulu‘na nakledildi ve buradan 1935 yılında mezun oldu.
Halil İnalcık mezun olduktan sonra Atatürk, tarih tezini bilimsel temeller dayandırmak için Ankarada Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ni kurmuştu. Öğretmen olan İnalcık ‘da burada eğitim görme hakkı kazandı. Üniversitede Fuad Köprülü, Şemseddin Günaltay, Muzaffer Göker ve Yusuf Hikmet Bayur gibi önemli isimlerden ders alma şansına sahip oldu. 1940 yılında mezun olduktan sonra okulda kaldı ve Yakın çağ Bölümün’de asistan oldu. 1942 yılında “Tanzimat ve Bulgar Meselesi“ adlı tezi ile doktora yaptı. 1943 yılında Tarih doktoru oldu. Türk Tarih Kurumu tarafında da yayımlanan bu tezi belgelere dayandırılarak hazırlandığı için büyük ilgi uyandırmıştı. 1946 yılında da doçent oldu. 1949 yılında Londra Üniversitesin’de Paul Wittek’le çalıştı. 1952 yılında Profesör oldu.
1953 senesinde Konuk profesör olarak ABD’de Columbia Üniversitesin’de ders verdi, araştırmalar yaptı. 1956 yılından 1972 yılına dek Ankara Üniversitesi Siyasal bilgiler fakültesinde Osmanlı ve Avrupa Tarihi dersleri verdi.1967 yılında ABD’de Princeton ve Pennsylvania üniversitelerinde konuk profesör olarak bulundu. 1970-1974 arası Uluslararası Güneydoğu Avrupa araştırmaları merkezi (AİSEE) başkanlığı ve 1971′de İngiltere kraliyet tarih derneği muhabir üyeliği yaptı.
Pennsylvania Üniversitesin’de 1971′de yeniden ders verdi. 1972 yılında emekli olunca, Amerika Birleşik Devletleri’nde Chicago Üniversitesi Osmanlı Tarihi Kürsüsü’nün başkanı olarak görev yaptı. 1986 yılında buradan da emekli oldu.
1973 yılında “The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600” adlı kitabını yayımladı. 1977 yılında Fernand Braudel Araştırma Merkezi’nde Immanuel Wallerstein‘ın düzenlediği uluslararası konferansta sunduğu bildiriyle, tarihçilik anlayışının “Fransız Annales Ekolu” doğrultusunda olduğu ve çalışmalarını bu temel üzerinden sürdürdüğünü anlaya bilmekteyiz. Bildiride Annales yönteminin Osmanlı ekonomik ve sosyal tarihine bakışta kökten değişiklikler getirebileceğinden nasıl yararlı olabileceğinden söz etmişti.
Sofya, Boğaziçi, Uludağ, Selçuk, Atina, Kudüs İbrani ve Bükreş Üniversite’lerinden uluslararası başarılarının göstergesi olarak doktora payesi almıştır. 1986’da Amerikan Akademisi’ne, 1993‘te British Academy’e üye seçildi ve böylece uluslararası alanda seçkin bir yer alan ilk tarihçimiz oldu.
Halil İnalcık, Türk tarihçilerine şu öğütlerde bulunuyor: “Türk tarihçilerine bir öneride bulunmak gerekirse diyebilirim ki daima belgelere sadık kalın. Eğer hakikati ortaya çıkarırsanız bu daima bizim lehimizedir, çünkü bugüne değin tarihimiz hakkında yazılanların çoğu ya yalandır, ya çarpıtmadır. Eğer mübalağa yaparsanız kendinizi kabul ettiremezsiniz, sizi ciddiye almazlar.”
Halil İnalcık’ın iyi bir tarihçi olmasındaki en önemli nedenlerden biri de bildiği yabancı dillerdir şüphesiz. İngilizce, Almanca, Fransızca’yı çok iyi okuyabilen İnalcık, Arapça ve Farsça’yı da kullanabiliyor ve bir sözlük yardımıyla okuyabildiği diller arasına İtalyanca’yı da katabiliyor.
Halil İnalcık’a, 1991 yılında, Dışişleri Bakanlığı’nın üstün hizmet ödülü verildi.
Halil İnalcık’ın başarılarının bir başka göstergesi de aldığı fahri doktora payeleri. Boğaziçi, Uludağ, Selçuk, Atina, Kudüs İbrani ve Bükreş üniversitelerinden doktora payeleri onun başarısının uluslararası platformda da takdir edildiğini gösterir. İnalcık, 1986 yılında Amerikan Akademisi’ne, 1993 yılında British Academy’e üye seçildi ve böylece uluslararası alanda seçkin bir yer alan ilk tarihçimiz oldu.
1993 yılından itibaren Bilkent Üniversitesin’de öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Bu üniversitede lisansüstü bir tarih bölümü kurmaya çabalıyor. Dört uzmanla birlikte hazırladığı eseri “An Economic and Social History of Ottoman Empire” bugün dünya üniversitelerinde el kitabı haline gelmiştir. İnalcık bu eserle, Osmanlı Türk tarihinin medeni yüzünü dünyaya tanıtmakla övünüyor.