ISLAHAT FERMANI, NEDENLERİ & ÖZELLİKLERİ

Islahat Fermanı (1856)

Islahat Fermanı, Padişah I. Abdülmecit’in emriyle hazırlanmış olup Paris Konferansı sırasında ilan edilmiştir.

-İlan Edilme Nedenleri:

  • Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmasını önlemek
  • Azınlıkların Osmanlı Devleti’nden ayrılmasını önlemek
  • Kırım Savaşı’ndan sonra toplanan Paris Konferansı’nda azınlıklıklarla ilgili kararlar alınmasını engellemek

-Islahat Fermanı’nın Hükümleri:

1) Din ve mezhep özgürlüğü sağlanacak, okul, kilise ve hastane gibi binalar tamir ve yeniden inşa edilebilecektir.

Bu hükümle; Hristiyanlara tam bir dini özgürlük getirilmiş fakat açılan okullar azınlık isyanlarının ve misyonerlik faaliyetlerinin artmasına neden olmuştur.

2) Hristiyan ve Musevilere karşı küçük düşürücü sözler ve deyimler kullanılmayacaktır.

Bu hükümle; gayrimüslimlerin isyanlarının önlenmesi ve Müslüman Hristiyan çatışmasının ortadan kaldırılması amaçlanmıştır.

3) Azınlıklar devlet memuru olabilecekler.

Bu hükümle; Hristiyanlarla Müslümanlar arasındaki en önemli ayrılıklardan biri giderilmiştir.

4) İşkence, dayak ve angarya kaldırılacaktır.

5) Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak ve iltizam usulü kaldırılacaktır.

6) Askerlik için nakdi bedel kabul edilecektir.

7) Hristiyanların il meclisine üye olmaları kabul edilecektir.

Bu hükümle; Islahat Fermanı’ndan sonra Hristiyanların çoğunlukta olduğu yerlerde yerel yönetim Hristiyanların denetimine geçti. Bu da devletin parçalanmasını hızlandırmıştır.

8) Yapılacak antlaşmalarla yabancı uyruklular vergilerini vermek şartıyla mal ve mülk sahibi olabileceklerdir.

Bu hükümle yabancı sermayenin ülkede yatırım yapmasına olanak sağlamıştır.

9) Mahkemeler açık yapılacak, herkes kendi dinine göre yemin edecektir.

10) Patrikhanede yeni meclisler kurulacak, bu meclislerin aldığı kararlar Babıâli tarafından tasdik edildikten sonra yürürlüğe girecektir.

Bu hüküm, Balkanlarda yeni Hristiyan devletlerin kurulmasını kolaylaştırmıştır.

11) Tarım ve ticaret işleri düzenlenecek, herkes şirket ve banka gibi ticari nitelikli kurumlar açabilecektir.

Islahat Fermanı’nın Özellikleri

  • Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı’nın hükümlerini teyit ve tekrar etmekle birlikte gayrimüslimlerin haklarını ve imtiyazlarını genişletmekten başka yeni bir şey getirmemiştir.
  • Islahat Fermanı bağımsız iç siyaseti engellemiş, yapılan ıslahatların sonuçsuz kalmasına ve Avrupa devletlerinin daha çok iç içlerimize karışmasına neden olmuştur.
TANZİMAT FERMANI (1839) ISLAHAT FERMANI (1856)
Avrupalı devletlerin baskısı yoktur. Kırım Savaşı’nda Osmanlı’yı destekleyen İngiltere ve Fransa’nın baskısıyla hazırlanmıştır.
Osmanlı halkının tümünü yöneliktir. Daha çok azınlıkları kapsar.
Mısır ve Boğazlar sorununun çözümünde Avrupa’nın desteğini kazanmak için ilan edilmiştir. Kırım Savaşı’ndan sonra Paris Konferansı sırasında ilan edilmiştir.



Tanzimat Döneminde Gerçekleştirilen Diğer Yenilikler

  • Avrupa tarzı işleyen nizamiye mahkemeleri kuruldu; bu mahkemelere Müslümanların yanı sıra gayrimüslim hâkimler de atandı.

Tanzimat döneminde Avrupa tarzı mahkemelerin açılması ile hukuk alanında ikilik yaşanmıştır.

  • Kaime adıyla ilk kâğıt para bastırıldı (1840).
  • Yeni kanunlar çıkarıldı (Ceza, Ticaret ve Deniz Ticaret Kanunları).
  • Darülmuallimin adıyla erkek öğretmen okulu açıldı (1848).
  • Encümen-i Danış açıldı (Bilimler akademisi, 1851).
  • İlk kez dış borçlanmaya gidildi (Kırım Savaşı, İngiltere).
  • Bankacılık faaliyetleri başladı.
  • 1858 yılında çıkarılan Arazi Kanunnamesi ile köylüye uzun süre ekip biçtiği toprağın mülkiyeti verildi.

  • Agâh Efendi ve Şinasi Tercüman-ı Ahval adlı bir gazete çıkarıldı. Bu gazete Türk basın tarihinde çıkarılan ilk özel gazetedir.
  • Devlet memuru yetiştirmek için Mülkiye Mektebi açıldı.
  • Kız öğrenciler için rüştiyeler açıldı, böylece kız öğrencilerin eğitimi devletin görevleri arasına girmiş oldu.
  • Babası ölmüş ve maddi durumu yetersiz kız ve erkek öğrencilere karşılıksız eğitim olanakları sunmak amacıyla Darüşşafaka kurulmuştur.
  • Yasaların yayınlanması için Düstur dergisi çıkarıldı.
  • Devlet memurlarının yargılanması için Şura-yı Devlet (Danıştay) kuruldu (1868).
  • Darülmuallimat adıyla kız öğretmen okulları açılmıştır (1870).
  • Ahmet Cevdet Paşa başkanlığındaki bir ko­misyon temeli İslam hukukuna dayanan ve Mecelle adı verilen bir medeni kanun hazırlamış­tır.

Sultan II. Abdülhamit döneminde yürürlüğe gi­ren Mecelle Türkiye Cumhuriyeti’nin Medeni Kanun’u kabul etmesine kadar yürürlükte kal­mıştır.

  • Abdülaziz’in emriyle çok güçlü bir donanma hazırlandı.