KARS, ANKARA VE UKRAYNA ANTLAŞMALARI

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)

Bu antlaşma Sovyet Rusya’nın egemenliğine girmeye başlayan Güney Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan) ile TBMM arasında imzalanmıştır.

Bu Antlaşmaya Göre:

  1. Taraflar Moskova Antlaşması’nın maddelerini kabul edecektir.
  2. Taraflardan birinin kabul etmediği devletlerarası bir senedi diğerleri de kabul etmeyecektir.
  3. Kafkas Cumhuriyetleri kapitülasyonların kaldırıldığını kabul ederler.
  4. Nahcivan özerk hale getirilmiştir.
  5. Batum TBMM tarafından Gürcistan’a bırakılacaktır.
  6. Boğazların geleceğinin Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin katılacağı bir konferansla belirlenmesi gerekir. Bu konferansta alınacak karar Türkiye’nin egemenlik haklarına uygun olmalıdır.
  7. Taraflar arasında ticaret, gümrük ve güvenlik konularında işbirliği yapılacaktır,

  Doğu sınırı son şeklini almıştır.

  • Gümrü ve Kars Antlaşmalarını TBMM Hükûmeti adına Kâzım Karabekir imzalamıştır.

Milli Mücadele’de Türk Sovyet İlişkileri

Rejim değişikliğinin ardından I. Dünya Savaşı’ndan çekilen Rusya gizli antlaşmaları da açıklayarak eskiden müttefik olduğu İtilaf Devletleri’nin düşmanlığını kazanmıştır. Devlet politikası olarak da İtilaf Devletlerinin emperyalist politikalarına karşı olan Rusya yeni rejimini ihraç etmek için çalışmalara başlamış bu nedenle İtilaf Devletleri Ruslara karşı bir takım önlemler almışlardır. Rusya’da bu yüzden güney sınırlarının güvenliğini sağlamak ve İtilaf Devletleri’nin boğazlar üzerinden yapacağı bir saldırıyı engellemek amacıyla başlangıçtan itibaren yakından takip etmiş ve emperyalist devletlere karşı TBMM’yi desteklemiştir. Ancak somut destek vermek için TBMM’nin başarı kazanmasını beklemiş ve bu nedenle I. İnönü Savaşı’nın ardından TBMM ile Moskova Antlaşması’nı imzalamıştır. Kütahya Eskişehir Muharebelerinde Türk ordusunun başarısız olması ise Türk Sovyet ilişkilerini olumsuz etkilemiş hatta Ruslar Mustafa Kemal’e alternatif olarak o dönemde Rusya’da bulunan ve Anadolu’ya geçerek Milli mücadelenin lideri olmayı amaçlayan Enver Paşa’yı desteklemişlerdir. Sakarya Savaşı’nı Mustafa Kemal’in komutasındaki Türk ordusunun kazanması üzerine Sovyet Rusya Enver Paşa’yı desteklemekten vazgeçmiş ve Kafkaslardan yüklü miktarda yardımı Anadolu’ya göndermiş Kafkas Cumhuriyetleri ile TBMM arasında Kars Antlaşması’nın imzalanmasını sağlamıştır. Yine Sovyetlerin etkisiyle Ukrayna ile TBMM arasında dostluk ve Kardeşlik Antlaşması imzalanmıştır. Lozan Barış Görüşmelerinde de Sovyet Rusya Boğazlar konusunda TBMM’yi desteklemiştir.

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)

İşgal ettiği bölgelerde yerli halkın büyük bir direnişiyle karşılaşan Fransa Anadolu’daki umutlarını Yunanlıların kazanacağı başarılara bağlamış, Sakarya Savaşı’nın Türk ordusu tarafından kazanılmasını ardından Anadolu’da daha fazla kalamayacağını anlayarak TBMM ile diplomatik ilişkileri yeniden başlatmış ve yapılan görüşmeler sonucunda Ankara Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre;

1) Taraflar arasındaki savaş durumu sona erecektir.

2) Türkiye Suriye sınırı Hatay Fransız mandasında bulunan Suriye’de olmak şartıyla çizilecektir. Ancak Hatay’da resmi dil türkçe olacak ve halkın kültürel gelişimini sağlamak için gerekli önlemler alınacaktır.

3) Fransa Suriye’deki manda yönetimini kaldırdığında Hatay’ın geleceğine bölge halkının yapacağı oylama yön verecektir.

4) Süleyman Şah’ın Caber Kalesi’nde bulunan mezarı Türk toprağı sayılacak ve Türk bayrağı dalgalanacak Türk askeri tarafından korunacaktır.

            Hatay dışında güney sınırımız çizilmiştir.

  • Misakımillî’den taviz verilmiştir
  • İlk kez İtilaf Devletlerinden biri Misakımillî’yi tanımıştır.
  • İtilaf Devletleri arasındaki anlaşmazlıklar çoğalmıştır.
  • TBMM’nin emperyalist bir devletle mücadeleyi bırakıp antlaşma imzalaması Sovyet Rusya’yı rahatsız etmiştir.

Ukrayna ile Dostluk Antlaşması (2Ocak 1922)

Sovyet Rusya’nın aracılığıyla imzalanan bu antlaşma ile taraflar karşılıklı olarak birbirlerini tanımışlar ekonomik, siyasi ve kültürel ilişkilerini geliştirmeyi taahhüt etmişlerdir.