NİZAM-I CEDİT DÖNEMİ & ISLAHAT HAREKETLERİNİN ÖZELLİKLERİ

III. Selim (1789-1807) (Nizam-ı Cedit Dönemi)

III. Selim kafes hayatı yaşamasına rağmen amcası I. Abdülhamit’in yakın ilgisinden dolayı iyi bir eğitim almış ve ıslahatçı bir düşünceyle yetişmiştir. Henüz şehzade iken Fransa kralı XVI. Louis ile mektuplaşmış ve gelecekte yapacağı ıslahatlar konusunda fikir alışverişinde bulunmuştur. Padişah olduğunda ise devlet adamlarından kötüye gidişin nedenlerini ortaya çıkarmak için raporlar istemiştir. III. Selim’e sunulan layiha adı verilen bu raporlar doğrultusunda ıslahatlar belirli bir plan ve program dâhilinde gerçekleştirilmiştir.

Osmanlı Devleti’nde ilk kez III. Selim döneminde ıslahatlar belirli bir plan ve program dâhilinde gerçekleştirilmiştir. Ayrıca devlet yönetiminde köklü değişiklik yapma eğilimi de III. Selim döneminde Nizam-ı Cedit hareketiyle başlamıştır.

• Bu dönemde yapılan ıslahatların tümüne birden Nizam-ı Cedit adı verilmiş ayrıca III. Selim’in batı tarzında oluşturduğu orduya da Nizam-ı Cedit ordusu denmiştir.
• Yeniçeri ocağını kaldırmak isteyen III. Selim yeniçerilere alternatif olarak Nizam-ı Cedit adında bir ordu kurmuştur.
  
  

Batı tarzında düzenlenen Nizam-ı Cedit Ordusu Mısır’da Cezzar Ahmet Paşa komutasında Napolyon komutasındaki Fransız birliklerine karşı savaşmış ve Akka Kalesinde Fransızları yenmiştir

• Nizam-ı Cedit Ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak için İrad-ı Cedit adı verilen bir hazine oluşturmuştur.
• Daha önceki padişahlar döneminde açılan kara ve deniz mühendishaneleri geliştirilmiştir. (Mühendishane-i Berr-i hümayun ve Mühendishane-i Bahr-i Hümayun)
• III. Selim donanmaya önem vermiş ve tersaneyi ıslah etmiştir.
• Avrupa’daki gelişmeleri takip etmek ve Avrupa devletlerinin Osmanlı Devleti hakkındaki düşüncelerini öğrenmek amacıyla Avrupa’nın önemli merkezlerinde sürekli elçilikler kurulmuştur (Paris, Londra, Viyana ve Berlin).

Avrupa’da sürekli elçiliklerin kurulması diplomasiye önem verildiğinin göstergesidir.

• Paranın değerini korumak için yerli malı özendirilmiştir.
• Matbaa-yı Amire adıyla devlet matbaası kurulmuştur.
• Aşırı Fransız hayranı olan III. Selim okullarda resmi yabancı dil olarak Fransızcanın okutulmasını sağlamıştır.
• Vezirlerin sayıları sınırlandırılmıştır.

III. Selim tarafından yapılmak istenen ıslahatlar; yeniçerilerin tepkisi, devlet adamlarının lüks ve israfa dalmaları, İrad-ı Cedit hazinesi için konulan vergilerin toplumda meydana getirdiği huzursuzluk ve yabancı elçilerin aleyhte propaganda yapmaları gibi nedenlerden dolayı başarılı olamamıştır. Özellikle Nizam-ı Cedit ordusunun kurulması yeniçerileri rahatsız etmiş ulema sınıfı da batı tarzı yeniliklerden rahatsız olduğu için yeniçerileri isyana kışkırtmış ve yeniçeriler Kabakçı Mustafa adında bir asi önderliğinde isyan etmiştir. İsyan sonucunda III. Se­lim tahttan indirildi ve daha sonra yeniçeriler tarafından öldürüldü (1807).

XVIII. yüzyıl Islahat Hareketlerinin Özellikleri

• Osmanlı Devleti, Avrupa’nın gerisinde kaldığını anlamış ve Avrupa’yı örnek alarak yenilikler yapmıştır.
• Islahatlar padişah ve devlet adamları tarafından yapılmış, halkın ıslahatlar konusunda bir isteği ve desteği olmamıştır.
• Savaşların yenilgiyle sonuçlanması ve toprak kayıplarının devam etmesi, ıslahatların daha çok askeri alanda yapılmasına neden olmuştur.
• Islahatlar, gösterilen tepkiler yüzünden (özellikle yeniçeriler ve ulemanın) başarılı olamamıştır.

XVII. yüzyıl ıslahatlarına göre daha esaslı ıslahatlar yapılmıştır. Ancak, ıslahatlarla amaçlanan hedefler gerçekleştirilememiş ve devlet çöküntüden kurtarılamamıştır.