SADABAT PAKTI & HATAY SORUNU & ATATÜRK SONRASI TÜRKİYE

Sadabat Paktı (9 Temmuz 1937)

İtalya’nın Habeşistan’a saldırması, Doğu Akdeniz’de İtalyan tehlikesini daha belirgin hale getirmiş ve tedbir alınmasını zorunlu kılmıştır. Bu nedenle bölgesel işbirliğinin daha etkin hale gelmesi gündeme gelmiştir. Bu anlayış doğrultusunda Türkiye’nin öncülüğünde Türkiye, Irak, İran ve Afganistan arasında, Tahran’daki Sadabat Sarayında 1937’de Sadabat Paktı imzalanmıştır.

Bu antlaşma ile taraflar kendi aralarındaki dostluk ilişkilerini devam ettirirken, aynı zamanda her konuda işbirliğine girmeyi de taahhüt etmişlerdir. Bunun yanı sıra bu paktın bir başka önemi ise, Irak’ın İngiltere’nin mandası altında olması nedeniyle dolaylı olarak Türkiye ile İngiltere arasında da bir işbirliğinin gerçekleştirilmiş olmasıdır.

Türkiye Balkan Antlaşmasından sonra, Sadabat Paktı’yla hem batıda hem de Ortadoğu’da bir güvenlik sistemi kurarak, kendisi için önemli gördüğü Balkanlar ve Ortadoğu’daki barışçı politikasını kuvvetlendirmiştir.

Suriye komşularıyla ilişkilerinin gergin olmasından dolayı Sadabat Paktı’na katılmamıştır.

Hatay, dış siyasetteki bir başarı sonucu yeniden ana vatana katılmış ve Misakımillî son defa gerçeklik kazanmıştır. Hatay’ın Anavatana katılmasını çok arzuladığı halde Atatürk görememiştir.

Hatay Sorunu

Fransa, 1936 yılında Suriye ve Lübnan’daki manda yönetimini kaldırdı.

Türkiye, “Hatay halkının kendi geleceğini kendisinin belirlemesi” teziyle Milletler Cemiyetine başvurdu. Bu konudaki Türk tezini Fransa’da destekledi.

Milletler Cemiyeti gözetiminde yapılan halk oylaması sonucunda 1938 yılında bağımsız Hatay Devleti kuruldu (Tayfur Sökmen ilk cumhurbaşkanı, Abdurrahman Melek ilk başbakan oldu).

Hatay Millet Meclisi aldığı bir kararla Türkiye Cumhuriyetine katılmıştır (30 Haziran 1939)

Atatürk Sonrası Türkiye

10 Kasım 1938’de Türk Milleti “Ebedi Şef”’ini kaybetti. Atatürk’ün ölümünün ardından tüm zorlu yıllarda ve devrimler boyunca arkadaşlığını paylaştığı İsmet İnönü Cumhurbaşkanı ve “Milli Şef” oldu. Ölümünden bir yıl kadar önce Atatürk, İnönü ile 1925 tarihinden 1937 yılına kadar devam etmiş olan Cumhurbaşkanı-Başbakan ilişkisini bitirmiş, başbakanlığa Celal Bayar’ı getirmişti. Bu nedenle yeni Cumhurbaşkanı’nın seçimi konusunda birçok tartışma yapıldı. Fakat 11 Kasım 1938 günü TBMM İnönü’yü Cumhurbaşkanı seçti.