SOSYAL HAYAT, YAZI-DİL VE EDEBİYAT

SOSYAL HAYAT

İslamiyet’in kabulü Türklerin yaşamında önemli değişikliklere yol açmış ancak Türkler ulusal benliklerini de korumuşlardır. Sosyal yaşamın belirlenmesinde Türk gelenek ve görenekleri ile İslamiyet etkili olmuştur. İslamiyet’in kabulünden sonra Türkler arasında yerleşik yaşam hızla yaygınlaşmıştır. Köylere yerleşenler tarım ve hayvancılıkla uğraşmış şehirlere yerleşenler ise esnaflığa zanaate ve ticarete yönelmiştir.

Köylüler hukuki yönden şehirde yaşayanlar kadar hürdü. Ellerindeki toprakları işledikleri sürece veraset yolu ile miras bırakabilirlerdi. Şehirlerde esnaflar ayrı ayrı meslek grupları (lonca) şeklinde örgütlenmişti.

Türk-İslam devletlerinde toprakların genel olarak devlete ait sayılması ve İslamiyet’in eşitliğe verdiği önem soy esasına dayanan sınıf farklılıklarının oluşmasını engellemiştir. Öte yandan sınıf ayrımının olmaması yetenekli kişiler en üst memurluklara kadar çıkabilmesine ortam hazırlamıştır.

İlk türk İslam devletlerinde sosyal ve ekonomik hayatın canlı tutulması için hükümdarlar ya da devletin ileri gelenleri tarafından birçok “vakıf” kurulmuştur. Vakıflar sayesinde halkın ihtiyaçlarının karşılanması için kurulan cami, medrese, çeşme köprü darüşşifa (hastane) gibi yapıların harcamaları karşılanmıştır.

İlk Türk-İslam vakfı Karahanlılar tarafından yapılmıştır.

YAZI-DİL VE EDEBİYAT

Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra da bir dönem Uygur Alfabesini kullanmaya devam etmişler ancak İslamiyet’in ve bulunulan coğrafi bölgenin etkisiyle Arap harfleri etkisini arttırmıştır. Karahanlılarda Uygur alfabesiyle Arap Alfabesi yan yana kullanılmıştır. Ancak Karahanlılarda resmi dilin Türkçe olduğunu unutmamak gerekir.

Karahanlılarda resmi dilin Türkçe olması bu devletin İslamiyet’i kabul ettikten sonra da Türklük özelliklerini koruduğunun göstergesidir.

Bir diğer Türk-İslam devleti olan Gaznelilerde ise resmi dil Arapçadır. Halk arasında ise etnik çeşitlilikten dolayı Türkçe, Farsça ve Arapça dilleri konuşuluyordu. Firdevsi’nin Farsça kaleme aldığı ünlü eseri Şehname Gazneliler döneminde yazılmıştır.

Gaznelilerde çeşitli dillerin konuşulmasında kuruldukları coğrafİ bölgenin etnik yapısı etkili olmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti’nde de coğrafi sahanın etkisiyle Fars kültürü etkisini arttırmış resmi dil olarak Farsça benimsenmiştir. Ancak saray ve orduda Türkçe konuşulmuştur.

 Bir devletin resmi dili yazışmalarda kullandığı dildir.