Milli Mücadele’nin devam ettiği sıralarda Afganistan, işgal güçlerine karşı büyük bir direniş gösterdiği için TBMM’ye yakınlık göstermiştir. Birinci İnönü Zaferi’nden sonra Afganistan’la TBMM Hükûmeti arasında Moskova’da Türk- Afgan Dostluk Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayla birlikte;
Afganistan TBMM Hükûmeti’ni tanımıştır.
İki ülkede karşılıklı elçiler görevlendirmiştir.
Taraflardan biri saldırıya uğrarsa diğer taraf saldırıya uğrayan tarafa yardım etmeyi kabul etmiştir.
TBMM Hükûmeti Afganistan’a subay ve öğretmen göndermeyi kabul etmiştir.
İlk defa bir İslam devleti TBMM’yi ve Misakımillî’yi tanıdı.
Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
İtilaf Devletleri’nin yanında savaşa giren Çarlık Rusyası, Bolşevik İhtilali nedeniyle savaştan çekilmiştir. Yeni rejim yöneticileri emperyalizme karşı olduklarını duyurmuşlar ve savaş sırasında yapılan gizli antlaşmaları dünya kamuoyuna açıklamışlardır. İtilaf Devletleri’nin Anadolu üzerinde izledikleri politika TBMM ile Sovyet Rusya’yı birbirine yakınlaştırdı, Anadolu Hareketi’nin başarısı Boğazlardan ve güneyden gelecek saldırılardan Sovyet Rusya’yı koruyacaktı. Bu arada TBMM ordularının Doğu ve Güney cephesindeki başarılarına Batı Cephesi de eklenince Sovyet Rusya TBMM ile Moskova Antlaşması’nı imzaladı.
İmzalanma nedenleri:
Sovyet Rusya ile TBMM’nin “ortak tehlikeler” karşısında bulunmaları
Mustafa Kemal’in diplomatik çabaları
Askeri ve siyasi başarılar (Güney de Fransaya, Doğuda Ermenilere, Batıda I.İnönü Muharebesi ve Londra Konferansının yapılması)
Moskova Antlaşması ‘na göre;
İki taraftan birinin tanımadığı devletler arası bir senedi diğeri de tanınmayacaktır.
Sovyet Rusya Sevr Antlaşmasını tanımadığının göstergesidir.
İki devletin, uluslar arası alanda birlikte hareket edeceğinin göstergesidir.
Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasında yapılan tüm antlaşmalar geçersiz sayılacak.
Anadolu ve Rusya’da iki yeni devletin kurulduğunun göstergesidir.
Sovyet Rusya, TBMM ile Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan arasında yapılan antlaşmaları Batum’un Gürcistan’a verilmesi şartı ile tanıyacaktır.
Batum’un Gürcistan’a bırakılması Misakımillî’den verilen ilk tavizdir.
Sovyet Rusya Misakımillî’yi tanıyacaktır.
Misakımillî’yi kabul eden ilk Avrupa devleti Sovyet Rusya’dır.
Doğu sınırımız büyük ölçüde güvenlik altına alınmıştır(Kars, Ardahan, Artvin Türkiye’ye, Batum Gürcistan’a, Nahçıvan Azerbaycan’a).
Sovyet Rusya, kapitülasyonların kaldırıldığını kabul etmiştir.
Kapitülasyonların kaldırıldığını kabul eden ilk devlet Sovyet Rusya’dır.
İki devlet arasındaki ekonomik, sosyal ve siyasi ilişkiler geliştirilecektir.
Boğazların ticaret gemilerine açık kalmasını sağlamak amacıyla Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin temsilcilerinin katılacağı bir konferans yapılacaktır.
Önemi:
Sovyet Rusya, Misakımillî’yi tanıyan ilk Avrupa devleti olmuştur.
Sovyet Rusya, Sevr Antlaşması’nı tanımadığını ilan etmiştir.
Her iki devlet de kendilerinden önceki döneme ait antlaşmaların geçersiz olduğunu bildirmiştir.
İlk kez yabancı bir devlet kapitülasyonların kaldırılmasını kabul etmiştir.
Dönemin olağanüstü şartlarından dolayı Batum Gürcistan’a bırakılmıştır. Bu durum Misakımillî sınırlarından verilmiş ilk tavizdir.
