TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN İDARİ YAPISI

TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN İDARİ YAPISI

• MERKEZİ İDARENİN BAŞKENT EŞKİLATI
  • Cumhurbaşkanlığı
  • Başbakanlık
  • Bakanlıklar
  • Bakanlar Kurulu
• BAŞKENTİN YARDIMCI KURULUŞLARI
  • Danıştay
  • Sayıştay
  • MGK

 

 

MERKEZİ İDARENİN TAŞRA TEŞKİLATI

• Merkezi idarenin başkent teşkilatı dışında kalan bölümüne taşra teşkilatı denir.
  • İl Genel İdaresi
• Vali
• Müşterek kararname ile atanır.
• Devleti, hükümeti ve Bakanlıkları temsil eder.
• Kanun, Tüzük, Yönetmelikleri, hükümet ve bakanlıkların emirlerini uygular.
• Yetki genişliğine sahiptir.
• İdari vesayet yetkisi vardır.
• İldeki memurları üzerinde hiyerarşi yetkisi vardır.
• İstisnai memurluktur.
• İlçeleri, bucakları ve köyleri denetler.
• İldeki askeri makalar ve yargı organları üzerinde denetleme yetkisi yoktur.
• Askeri makamlardan doğrudan yardım ister.
• Yabancı ülke konsolosları ve sınır devlet makamları ile hukuki ilişki kurmak.
• Genel emirler yayınlamak.
• İl İdare Kurulu
• İl idare şube başkanlarından oluşur ve başkanı validir.
• Valiye yardımcı olur.
• Danışma kurulu niteliği taşır.

 

• İl İdare Şube Başkanları

 

• İl Milli Eğitim Müdürü
• İl Tarım Müdürü
• İl Bayındırlık Müdürü
• İl Hukuk İşleri
• İl Sağlık Müdürü
• İl Veteriner Müdürü
  • İlçe Genel İdaresi
    • Kaymakam
  • İlçe idaresinin başıdır.
  • İlçede hükümeti temsil eder. Devleti ve Bakanlıları temsil yetkisi yoktur.
  • Memurlar üzerinde hiyerarşi yetkisi vardır.
  • İlçe de kamu düzenini sağlamak.
  • Yerinde yönetimler üzerinde vesayet yetkisini kullanmak.
  • Olağan üstü durumlarda durumu valiye ve askeri komutana bildirir. Askeri makamlardan doğrudan doğruya yardım isteyemez.
  • Yetki genişliğine sahip değildir.
  • İlçede genel emirler çıkaramaz.

• İlçe İdare Kurulu

• Danışma kuruludur.
• Kaymakama yardımcı kuruluşlar.
• Kurul üyeleri: yazı işleri müdürü, sağlık ocağı hekimi, ilçe milli eğitim müdürü, tarım müdürü.
  • İlçe İdare Şube Başkanlığı
• İlçe Milli Eğitim Müdürü
• İlçe Tarım Müdürü
• Jandarma Komutanı
• Emniyet Amiri
• Yazı işleri Müdürü
• Defterdar

UYAR: İlçelerin kurulması, kaldırılması ve bir ilçenin başka bir ile bağlanması KANUN’LA olur.

UYARI: Merkezi ilçeler hiçbir ilçeye bağlı olmayan köy ve kasabalardan oluşur. Bunlar kaymakama değil doğrudan VALİ’YE bağlıdır.

• Bucak İdaresi
  • Bucak Müdürü
• İçişleri bakanınca atanır ve valinin emrine verilir.
• Bucakta hükümeti temsil etmek
• Bucakta kamu düzenini korumak
• Bucakta tüm merkezi idare kuruluşlarını denetlemek
• Bucakta kanunları ve hükümet kararlarının uygulanmasını sağlamak
  • Bucak Meclisi
• Seçimlik ve doğal üyelerden oluşur.
• Seçimlik Üyeler: Bucağa bağlı belediye meclisleri veya köy ihtiyar kurulları tarafından kendi üyeleri arasından seçilir.
• Doğal Üyeler: Bucak doktoru, Veteriner, Başöğretmen
• Bucağa bağlı köy veya kasabaların ihtiyaçlarını belirleyip düzenlemektir.
• Bucak Komisyonu

• Bucak Meclisinin seçtiği üyelerden oluşur.
• Başkanı Bucak Müdürüdür.
• Bucak Komisyonu Bucak Meclisi toplantıda değilse onun görevini yerine getirir.

 

• Bölgesel Kuruluşlar
  • GAP
• Başbakanlığa bağlıdır.
• Tüzel kişiliğe sahiptir.
• 1989 ‘da kurulmuştur.
• Adıyaman, Diyarbakır, Antep, Mardin, Siirt ve Urfa GAP kapsamındadır.
• Kaynakları kullanma, araştırma ve inceleme yapmak.
  • KOOP
  • Orman Genel Müdürlüğü
  • Karayolları Genel Müdürlüğü

UYARI: Bölgesel kuruluşlar, kamu hizmetlerinin görülmesinde verimi artırmak ve uyumu sağlamak için kurulmuştur.

HİZMET VE MAHALLİ YÖNDEN YEREL YÖNETMLER (YERİNDE YÖNETİMLER)

Mahalli Yönetimlerin Genel özellikleri

 

• Yerel yönetimler hizmet yönünden ve mahalli yönden yerel yönetimler olmak üzere ikiye ayrılır.
• Ayrı bir kamu tüzel kişiliğine sahiptirler.
• Özerk kuruluşlardır.(sınırlı da olsa)
• Merkezin hiyerarşisine tabi değillerdir.
• Merkezi yönetimin idari vesayet denetimine tabidirler.
• Ayrı bir malvarlığı ve bütçeye sahiptirler.
• Seçimle işbaşına gelen karar organlarına sahiptir.

UYARI: Müşterek Kararname İle yapılan işlemler şunlardır:UYARI: Yerel yönetim seçimleri beş yılda bir yapılır. Genel seçimlerle yerel yönetim seçimleri arasında bir yıldan az bir zaman kalmışsa iki seçim birleştirilir.

• Kaymakam atanması
• Vali atanması
• Bucak kurulması
• Belediye kurulması
• İl sınırlarında değişiklikler yapılması

1. Mahalli Yönden Yerel Yönetimler

• İl Özel İdaresi
• İl kurulurken il özel idaresi de kurulur.
• Devlet tüzel kişiliğinin dışında ayrı bir tüzel kişiliği vardır.
• Merkezi idaredeki ilden tamamen ayrıdır. Sadece aynı toraklarda yer alır.
• Vali, il Genel Meclisi ve İl Komisyonundan oluşur.

1. Vali

• Yürütme organıdır. İl idaresinin başıdır. Bütçeyi uygular.
• İl idaresinin hak ve menfaatlerini korumak.
• İl halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gerekli önlemleri alır.
• Hem İl Genel İdaresinde hem de İl Özel İdaresinde görevlidir.

1. İl Genel Meclisi

• Halk tarafından 5 yıl için seçilir.
• Başkanı kendi üyeleri arasından seçilir.
• En üst görüşme ve karar organıdır,
• Yıllık planları hazırlar. Kamu istikraz sözleşmelerini yapar. Bütçeyi kabul eder.
• İl çevre düzenini karara bağlamak
• Belediye sınırları dışındaki imar planlarını görüşüp karara bağlamak.
• Encümen üyelerini seçer.

1. İl Encümeni

• Başkanı Validir, İl Genel Meclisi üyeleri arasından seçilir, kamulaştırmaya karar verir.
• İlin bütçesini inceler.
• Kanunlarda öngörülen cezaları vermek
• Belediye sınırları dışındaki yerlerin açılış ve kapanış saatlerini belirler.
• Valiye bazı konularda görüş bildirmek
• Kamulaştırma kararını alıp uygulamak
• Belediyeler

1. Belediye Başkanı

 

• Belediyenin yürütme organıdır
• Belediye tüzel kişiliğini temsil eder.
• Belediye sınırları içindeki seçmenler tarafından 5 yıllığına seçilir.
• Belediye malların tasarrufunu yapar. Belediye görevlilerinin atamasını yapar.
• Belediyenin taşınır taşınmaz mallarını ifade etmek.
• Profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz.
• Belediye Başkanının geçici olarak görevden alınmasını sağlayan İçişleri Bakanlığıdır. Kesin olarak görevine son veren Danıştay’dır.

 

1. Belediye Genel Meclisi

 

• Halk tarafından seçilir. Görev süreleri 5 yıldır.
• Başkanı belediye başkanıdır.
• En üst görüşme ve karar organıdır.

 

1. Belediye Encümeni

 

• Genel Meclis içinden seçilir,
• Kamulaştırmaya karar verir.
• Bütçe inceleme
• Başkanı, belediye başkanıdır.

UYARI: İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurmak zorunludur.

• Büyükşehir Belediyesi

Özellikleri

• Anayasada düzenlenmemiştir.1984 yılında KHK ile kurulmuştur.
• Ayrı kamu tüzel kişiliği vardır.
• İdari ve mali özerkliği vardır.
• Belediyesi kurulması için en az üç ilçe veya ilk kademe belediyesi bulunmalıdır.
• Toplam nüfusu 750 bin den fazla olan il belediyeleri, ekonomik ve fiziki şartları düşünülerek KANUN’LA B.Belediyelerine dönüştürülebilir.
• Büyükşehir Belediyelerimiz Adana, Ankara, Antalya, Antep, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, İzmir, İstanbul, Kayseri, Kocaeli, Konya, Mersin, Samsun, Sakarya.
• Organları: Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi, Büyükşehir Belediye Encümenidir.

NOT: Bunların görev ve yetkileri diğer belediyelerin görevleriyle aynıdır.

 

• Köyler

 

Özellikleri

• Nüfusu 150 den çok 2000 den az yerleşim yerleridir.
• Köy, İçişleri Bakanın kararı ile kurulur.
• Tüzelkişiliği vardır.
• Köy korucusu her köyde bulunmak zorundadır. Köy korucusunu ihtiyar heyeti seçer ve muhtara bağlı çalışır.
• Köy idaresi 1924’de köy kanunu ile kurulmuştur.
• Köyün Organları:1-Köy Muhtarı 2-Köy İhtiyar Heyeti 3-Köy Derneği

1. Köy Muhtarı

• Yürütme organıdır, devleti temsil eder.
• Köy idaresinin en üst makamıdır.
• Bütçeyi hazırlar.
• Köy işleri ile köylünün zorunlu işlerini yapar ve yaptırır.
• Köyde güvenliği, dirlik ve düzeni sağlar.
• Bulaşıcı hastalıkları hükümete bildirir.
• Köy işleri için harcanacak parayı toplar ve harcanması için emir verir.
• Köy işlerini temsilen davacı ve davalı olarak mahkemede bulunur.
• Nikah kıyma yetkisi var.

1. Köy İhtiyar Meclisi

• Köy derneği tarafından seçilmiş üyeler ve doğal üyelerden oluşur.
• Seçimlik üyeleri, köy derneği seçer, doğal üyeler; imam ve öğretmendir.
• Köydeki isteğe bağlı işlerini zorunla hale getirir. ,
• İmece ve salmaya karar verir.
• Köy bütçesini kabul eder
• Kamulaştırmaya karar verir.
• Para cezası verir.

1. Köy Derneği

• Köydeki tüm seçmenlerden oluşur.
• Köy derneği tarafından seçilmiş üyeler ve doğal üyelerden oluşur.
• Köydeki isteğe bağlı durumları zorunluluğa dönüştürür, imece ve salma görevleri vardır.
• Köy İhtiyar Meclisi ve üyelerini seçer.

UYARI: Köy içişleri bakanlığı kararı ile kurulur.

İmece: Köyün işlerini köylünün el birliği ile yapması.

Salma: Köy halkının gelir durumuna göre alınan vergidir.

 

1. Hizmet Yerinden Yerel Yönetimler

• Uzmanlığa ve teknik bilgiye sahip kuruluşlardır.
• Kamu tüzel kişiliğine sahiptirler.
• Özerk kuruluşlardır.
• Ayrı bir mala varlığı ve bütçeleri vardır.
• Vesayet denetimine tabi kuruluşlardır.

Faaliyet Alanlarına Göre:

• Milli kamu Kurumları: Devlet tarafından kurulan tüm ülkede faaliyet gösteren kuruluşlardır. Merkezi idarenin idari vesayetine tabidir. Örnek: Orman Genel Müdürlüğü, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Üniversiteler, PTT, TCDD.
• Mahalli Kamu Kurumları: Mahalli kamu kurumları tarafından kurulan belli bir coğrafyada faaliyet gösteren ve mahalli idarelerin vesayet denetimine tabiidir. Örnek: İETT, EGO, ASKİ, İSKİ.

Faaliyet Konularına Göre:

• İdari Kamu Kurumları: Kural olarak Sayıştay denetimine ve kamu ihale kanuna tabidir. Başbakanlı veya ilgili bakanlığın vesayetine tabiidir. Orman Genel Müdürlüğü, Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• İktisadi Kamu Kurumları(KİT’ler):İdari işlemle kurulur, Kamu tüzel kişiliği vardır. Ticaret, tarım, bankacılık ve madencilik alanında faaliyet gösterir.
• Bunlar şu kuruluşlardır:

İdari Kamu Kurumlar

• Sayıştay denetimi ve kamu ihale kanununa tabidir.
• Tarım ve Toprak Reform Müdürlüğü
• Sosyal Kamu KurumlarOrman Genel Müdürlüğü

• Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü
• Vakıflar Genel Müdürlüğü
• Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü

• SGK, Türkiye İş Kurumu
• Zorunlu üyelik esası geçerlidir.
• Gelirleri üyelerden yapılan zorunlu kesintiler ile sağlanır.

Bilimsel Kamu Kurumlar  

• TRT
• TÜBİTAK

• Üniversiteler
• TODAİE
• TÜBA
• TSE
• Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü
• Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu

Kamu Kurumu Niteliğine Sahip Meslek Kuruluşları

• Kanunla kurulur. Belirli bir meslek grubunu içine alır. Özel bütçeleri vardır.
• Gelirleri üye aidatları, para cezaları ve hizmet karşılığı aldıkları paralardır.
• Organları kendi üyeleri arasında yargı denetimi altında kendi üyeleri tarafından gizli oyla seçilir.
• Organlarının seçiminde siyasi partiler aday gösteremez.
• Kuruluş amaçları dışında faaliyet gösteremezler.
• Barolar(Ankara Barosu gibi),
• Odalar(Kayseri Ticaret Odası gibi),
• Birlikler(Kayseri Ziraatçılar Birliği)

Bağımsız idari otoriteler(Düzenleyici ve denetleyici Kuruluşlar)

• (SPK, EPDK, TAPDK, BDDK, TELEKKOMİNİKAS İDARESİ, REKABET KURULU, RTÜK)

İktisadi Kamu Kurumları(Kamu İktisadi Teşebbüsleri-KİT’ler)

• Kamusal kaynakları kullanan ve ekonomik alanda faaliyet gösteren devlet kuruluşlarıdır.
• İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT )ile Kamu İktisadi Kuruluşunun(KİK) ortak adıdır.
• Tüzel kişiliği vardır.
• Sorumlulukları sermayeleri ile sınırlıdır.

İDT: İktisadi ve ticari alanda faaliyet gösteren kuruluşlardır.

KİK: Tekel niteliği taşıyan mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üreten ve pazarlayan devlet kurumlardır.

Sermayesi Doğrudan Devlete Ait KİT’ler

• İktisadi Devlet Teşekkülleri(İDT): Sermayenin tamamı devletindir. Tüzel kişiliği var. Bakanlar Kurulu kararı ile kurulur. Örnek: Ziraat Bankası, Devlet Yatırım Bankası, Devlet Malzeme Ofisi, Türkiye Denizcilik Kurumu.
• Kamu İktisadi Kuruluşları(KİK):Sermayenin tamamı devletindir. Tekel niteliğindeki mal ve hizmetleri üretir ve pazarlar. Örnek: TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü, Posta İşletmeleri Genel Müdürlüğü.

Sermayesi Bir Başka KİT’e Ait Olan KİT’ler

• Müesseseler: Sermayenin tamamı İktisadi Devlet Teşekkülüne ya da Kamu İktisadi Kuruluşuna ait olan bağlı işletmelerdir. Sorumluğu sermayesi ile sınırlı kuruluşlardır. Yönetim kurulunun kararı ile kurulur ve tüzel kişilik kazanır. Örnek: MKE’YE bağlı silah sanayi müessesesi, TCDD’ye bağlı Adapazarı vagon sanayi müessesesi.
• Bağlı Ortaklık: Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası iktisadi devlet teşekkülüne ait işletmelerdir. Bağlı ortaklığın kurulması Bakanlar Kurulu kararı ile olur. Örnek: MKEK’ YE bağlı FİŞEKSAN, TCDD’ye bağlı Vagon Fabrikaları A.Ş,Ziraat Bankasına bağlı Güven Sigorta A.Ş. Eti Holding A.Ş İktisadi Devlet Teşekkülü iken ETİ Bor A.Ş ise holdingin bağlı ortaklığıdır.
• Kamu iştirakleri: İktisadi devlet teşekküllerini veya kamu iktisadi kuruluşlarının veya bağlı ortaklıklarının sermayelerinin en yüzde on beşine en çok yüzde ellisine sahip bulundukları anonim şirketlerdir. Kamu iştirakleri kamu tüzel kişisi değildir. Özel hukuk kurallarına bağlı olarak faaliyetlerini sürdürürler Örnek: MKE’nin iştiraki ROKETSAN, Ziraat Bankasının iştiraki başak sigorta’dır.

KİT’lerin özellikleri:

• Kamu tüzel kişiliğine ayrı mal varlığı ve personele sahiptir.
• Özel hukuk kümlerine tabidir. Hizmetten yararlananlar üçüncü kişilerle yaptığı işlemlerde özel hukuk hükümleri uygulanır.
• Kuruluş içyapı ilişkileri idare hukukuna tabidir.
• Özerk bütçelidir. Kamu ihale kanuna tabidir.
• Sayıştay denetimine tabidir. TBMM tarafından da denetlenebilir.