Bazı Türk devletlerinde sınırları ve sınır boylarındaki vilayet ile sancaklara Uç adı verilir. İlk uç teşkilatı XI. Yy. da kurulan Danişmetliler’dir. Uçun başındaki görevliye Uç Beyi denir. Tarih sürecinde Türk topraklarında uçlar çok uzun bir süre hüküm sürmüştür.
Uçlar iç işlerinde bağımsız idi. Küçük uçlar kendinden büyük uçlara, büyük uçlarda merkeze bağlı idi.
Uçlar Devlet güçlü olduğunda Devlete, Devlet zayıf olduğunda ise bağımsız bir Uç Beyi idi. Beyliklerde yönetim babadan oğula geçerdi.
Türkiye Selçuklu Devletinde üç yönde beylik oluşturdular.(Güney, Kuzey, Batı)
Avşar boyundandırlar. I. Alaadiin Keykubat zamanında Ermenek dolaylarına yerleştirildiler.
Nure Sofi ve Karamanoğlu Mehmet Bey en önemli hükümdarlarıdır.
Mehmet Bey Selçuklularda Cimriyi tahta geçirdi.
Moğollara karşı yaptığı mücadele Beylikler arasında bağımsızlık düşüncesinin gelişmesinde etkili oldu.
Mehmet Bey Türkçenin Resmi Dil olduğunu ilan etti.(13 mayıs 1277)
1335’te Konya civarına yerleştiler.
I. Murat zamanında Osmanlı – Karaman ilişkisi gelişti
Akcaçay savaşından sonra (1402) tekrar kuruldu.
Çelebi Mehmet, II. Murat ve Fatih zamanında Osmanlı Devleti ile mücadele etti.
II. Beyazıt bu beyliğe son verdi ve Osmanlıya kattı. (1487)
Önceleri Malatya daha sonra Kütahya çevresine yerleştiler.
Beyliğin kurucusu I. Yakup Beydir.
Süleyman Şah Karamanoğullarına karşı Osmanlılara yanaştı.
Kızını I. Murat’ın oğlu Beyazıt ile evlendirdi.
II. Yakup Bey zamanında bu beyliğe son verildi.(1390) Ancak Ankara savaşından sonra tekrar kuruldu.
II. Yakup Bey’in ölümü ile bu beylik Osmanlılara katıldı. (1429)
Balıkesir bölgesinde kurulmuştur. Karesi Beyliğinin kurucusu Karesi Bey’dir.
Karesi Bey ölünce ülke ikiye ayrıldı.
1360’da Osmanlılara katıldı.
Osmanlı donanmasının çekşrdeğini Karesi donanması oluşturur.
Göller Bölgesinde kurulmuştur. Kurucusu Dündar Bey’dir.
Topraklarının bir kısmını I. Murat tarafından satın alınmak suretiyle Osmanlı Devletine katıldı. Geri kalan toprakları Osmanlılar ile Karamanoğulları arasında baylaştı.
Bu beyliğin Antalya Kolu Yıldırım Beyazıt tarafından ortadan kaldırıldı. Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beyliğe II. Murat son verdi. (1423)
Beyşehir ve çevresinde kurulmuştur. Kurucusu Seyfettin Süleyman Bey’dir.
Beyliğin merkezi Beyşehir’dir.
Eşrefoğlu Seyfettin Süleyman Bey tarafından 1280’de Beyşehir’de kurulan Eşrefoğulları Beyliği, zamanla Bolvadin ve Akşehir’i ele geçirmiştir. Beyliğe 1326 yılında İlhanlıların Anadolu Valisi Timurtaş tarafından son verilmiştir.
Alanya ve çevresinde kurulmuştur. Karamanoğulları ve Memluklere bağlı Beyler tarafından yönetildi. Gedik Ahmet Paşa 1471’de bu Beyliği Osmanlı Devletine kattı.
Muğla ve Milas çevresinde kurulmuştur. Kurucusu Menteşe Bey’dir. Beyliğin merkezi Muğla’dır.
Denizcilik faaliyetinde bulunan önemli bir beyliktir. En parlak devrini Mesut Bey zamanında yaşadı. İlk önce Yıldırım Beyazıt bu beyliğe son verdi. (1390) Ankara savaşından sonra tekrar kurulan bu Beyliğe II. Murat tamamen son vererek Osmanlı Devletine kattı. (1424)
Afyon ve çevresinde kurulmuştur. Kurucusu Sahip Ata Fehrettin Ali ve oğulları tarafından kuruldu.
Beyliğin merkezi Afyon’dur. İlk önceleri Moğolların egemenliği altına girdiler daha sonra 1342’de Germiyanoğulları Beyliğine katıldılar.
İzmir ve çevresinde kurulmuştur. Beyliğin kurucusu Aydınoğlu Mehmet Bey’dir.
En önemli özelliği denizcilik faaliyetiyle uğraşmaları ve denizcilikte çok ileri gitmeleridir. Gazi Umur Bey denizcilik faaliyetlerinin en üst seviyede olduğu dönemdir. Onun ölümünden sonra yerine geçen Hızır Bey zamanında eski gücünü kaybetmişlerdir.
İsa Bey zamanında Yıldırım Beyazıt tarafından ortadan kaldırıldı. (1390) Ankara savaşından sonra tekrar kurulan beyliğe II. Murat son verdi. (1426)
Niksar ve çevresinde kurulmuştur. Beyliğin kurucusu Tacettin Doğan Şah’tır. Beyliğin merkezi Niksar’dır.
Sırasıyla İlhanlılar, Eratna ve Kadı Burhanettin Devletlerine bağlı olarak yaşayan bu beylik 1428’de Osmanlı Devletine katılmıştır.
Kastamonu ve Sinop çeveresinde kurulmuştur. Beyliğin kurucusu Şemseddin Yaman Candar’dır.
Zamanla Kastamonu ve Sinop çevresini ele geçiren beyliğin Kastamonu kolu Yıldırım Bayezid döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştır. Sinop koluna 1461 tarihinde Fatih Sultan Mehmet son vermiştir.
Sinop’ta kurdukları tersane ve denizcilik tecrübeleri Osmanlı’nın gücüne güç katmıştır.
Top üretimi konusunda fayda sağlamıştır.
Dikkat: Candaroğulları, Karamanoğullarından sonra en uzun yaşayan beyliktir.
Sinop ve çevresinde kurulmuştur. Kurucusu Muineddin Mehmed Bey’dir. Beyliğin merkezi Sinoptur.
Denizcilik alanında gelişen beylik Kırıma seferler düzenlemiş, Cenevizliler ve Trabzon Rum İmpratorluğu ile mücadele etmiştir. Son beyleri olan ünlü Türk denizcisi Gazi Bey’in oğlu olmadığından beylik Candaroğulları beyliğine katılmıştır.
Germiyanoğulları Beyliğinin büyük komutanlarından Saruhan Bey tarafından Manisa merkezli olarak kurulan Anadolu Beyliğidir. Merkezi şimdiki Manisa ilimiz olan beyliğin sınırları içerisinde Menemen, Foça ve Kemalpaşa bölgesi bulunmaktaydı. Yıldırım Bayezid Anadolu beylikleriyle yaptığı iç mücadeleler sonrasında bu beyliğe son verdi. Manisa ili Osmanlıların şehzade sancağı yapıldı (1390). Fetret devri sırasında yeniden isteyen beyliği, bu süreç sonrasında Çelebi Mehmet kesin olarak ortadan kaldırdı (1410)