MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI SEBEPLERİ VE SONUÇLARI

Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)

Osmanlı’nın Ateşkes İmzalama Sebepleri:

1) Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması

2) Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi

3) Wilson Prensiplerinden cesaret alınması

4) Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk etmesi sonucunda hükümetin başına barış yanlısı Hürriyet ve İtilaf Fırkasının gelmesi (Ahmet İzzet Paşa kabinesi).

Mondros Ateşkes Mütarekesi; 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay ile İtilaf Devletleri adına İngiliz Amiral Calthrop arasında Limni Adasının Mondros Limanı’nda Agamemnon Zırhlısı’nda imzalanmıştır. Buna göre;

1) Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak, Karadeniz’e serbestçe girişin sağlanması yanında, buralardaki istihkâmlar müttefikler tarafından işgal edilecektir.

Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığı ve İstanbul tehdit altına girmiştir. Anadolu ve Rumeli topraklarının bağlantısı kesilerek Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü bozulmuştur. 

2) Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli görülecek askerlerin fazlası terhis edilecektir. Askeri kuvvetin sayısı Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında yapılacak görüşmelerden sonra kararlaştırılacaktır.

3) Donanma İtilaf Devletleri’nin belirleyeceği limanlarda gözetim altında tutulacaktır.

Osmanlı Devleti, askeri yönden savunmasız bir duruma getirilmiştir. Bu durum İtilaf Devletleri’nin işgallerini kolaylaştırmış ve Türk halkının silahlanarak direnişe geçmesine neden olmuştur.

4) Hükümet haberleşmeleri dışındaki bütün haberleşme istasyonları (telsiz, telgraf ve kablo) İtilaf Devletleri’nin denetimine verilecektir.

İtilaf Devletleri bütün haberleşme hatlarını ele geçirerek kendilerine karşı yapılabilecek organize hareketleri zamanında öğrenmeyi ve direnişleri bastırmayı amaçlamışlardır. Ayrıca, bütün istasyonların İtilaf Devletleri’ne bırakılması Anadolu topraklarının bütünüyle işgal edilebileceğinin belirtisidir. Yine bu maddeyle İtilaf Devletleri haberleşme araçlarını ellerinde bulundurarak işgaller karşısında tepkilerin genişlemesini önlemek istemişlerdir. 

5) İtilaf Devletleri bütün liman ve tersanelerden faydalanabileceklerdir.

6) Toros tünelleri, demiryolları ve deniz işletmeleri İtilaf Devletleri’ne bırakılacaktır.

5. 6. maddelere İtilaf Devletleri, ağır ekonomik yükümlülükler koyarak Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını elinden almıştır. Böylece, ayakta duramayacak olan Osmanlı Devleti’ni kendilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır.

7) İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında herhangi stratejik bir noktayı işgal edebilecektir (7. madde).

Ateşkesin en tehlikeli maddesidir. İtilaf Devletleri’nin istedikleri takdirde bütün Anadolu topraklarını ve stratejik noktaları işgal edebileceklerini göstermektedir. İtilaf Devletleri işgalleri bu maddeye dayanarak yapmışlar ve Wilson İlkelerine de ters düşmekten kurtulmuşlardır. 

8) Vilâyet-ı Sitte’de (Erzurum, Van, Diyarbakır, Elazığ, Sivas, Bitlis) herhangi bir karışıklık çıktığında İtilaf Devletleri bu illeri işgal edebileceklerdir. ( 24. madde)

24. maddenin İngilizce metninde altı vilayet “Six Armenian Vilayets” yani altı Ermeni vilayeti olarak geçmektedir. Bundan hareketle bu şehirlerin Ermenilere verileceği ve bölgede Ermeni Devleti’nin kurdurulacağı sezilmektedir. Ermeniler korunarak ileride kurulması planlanan Ermeni Devleti’ne ortam hazırlanmaya çalışılmıştır.

Önemi

1)       Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur.

2)       Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

3)       Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır.

4)       Milli cemiyetler kurulmuştur.

5)       Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür.

İŞGALLER VE TEPKİLER

İşgal Eden Devletler İşgal Ettikleri Yerler
İngiltere Musul, Urfa, Antep, Maraş, Bilecik, Samsun, Merzifon
Fransa Dörtyol, Mersin, Adana (Antep, Maraş ve Urfa’yı da İngilizlerden devraldılar)
Yunanistan İzmir ve çevresi, Doğu Trakya
İtalya Antalya, Akşehir, Konya, Fethiye, Marmaris, Bodrum, Kuşadası
İtilaf Devletlerinin ortak kuvvetleri Boğazlar Bölgesi