TİCARİ HAYATIN DÜZENLENMESİ VE SANAYİ ALANINDA YENİLİKLER

Ticari Hayatın Düzenlenmesi

  •  Lozan Antlaşması ile kapitülasyonlar kaldırıldı
  • İşadamları ve yatırımcılara kredi sağlamak amacıyla İş Bankası kuruldu (26 Ağustos1924).
   İş Bankası Cumhuriyet Döneminde kurulan ilk bankadır.
  • 1925’te Sanayi ve Ticaret Odaları kuruldu.
  • 1 Temmuz 1926’da Kabotaj Kanunu çıkarıldı.
  • Türk karasularında denizcilik ve ticaret yapma hakkının Türklere verilmesidir.
  • Kapitülasyonların kaldırılmasının bir uzantısıdır.
  • Böylece deniz taşımacılığı millileştirildi.
  • 1929’da gümrük oranları yükseltildi
  • 30 Haziran 1930’daMerkez Bankasıkuruldu.

Amaç:

  • Türk parasının istikrarını sağlayacak önlemler almak,
  • Para piyasasını düzenlemek,
  • Hazine ile ilgili işleri yürütmek

Böylece sermaye akışında denetim sağlanmış ve piyasa güvenliği oluşturulmuştur.

  •          1937’de Denizbank kuruldu.

Sanayi Alanında Gerçekleştirilen Düzenlemeler

  • Milli sanayinin korunması ve gelişmesi için kapitülasyonlar kaldırıldı.
  • 1925’de Sanayi ve Maden Bankası kuruldu.

Amaç:

  • Ülke madenlerini işletmek,
  • Osmanlı Devletinden kalan fabrikaları modernize etmek,
  • Sanayiciye kredi vererek bankacılık işlemlerini yapmak,
  • 28 Mayıs1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.

Önemli atılımlardan biri de Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarılmasıydı. Bu yasa ile.”Büyük küçük her türlü sanayi tesisine ülkede ihtiyaç vardır. İleri ve müreffeh Türkiye idealine erişmek için sanayileşmek bir zorunluluktur.” düşüncesi doğrultusunda girişimciler desteklenmiştir. Böylece devletin yanı sıra sermaye sahiplerinin ülke kalkınmasında rol alması hedeflendi.

1929 Dünya Ekonomik Bunalımı

1929’da başlayan ve 1930’lu yıllar boyunca devam eden ekonomik buhrana verilen isimdir. Buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa’yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanın­da da yıkıcı etkiler yaratmıştır.

Büyük bunalım özellikle sanayileşmiş şehirleri vurmuş, bu kentlerde, işsiz­ler ve evsizler ordusu yaratmıştır. Bunalımdan etkilenen birçok ülkede inşaat faaliyetleri durmuş, tarım ürünü fiyatlarındaki %40-60’lık düşüş, çiftçileri ve kırsal bölge nüfusunu kötü etkilemiştir. Talebin beklenmedik düzeyde düşmesi nedeniyle madencilik alam buhranın en fazla etkilendiği sektörlerden biri olmuştur. Büyük bunalım farklı tarihlerde sona ermiştir. Dünyada 50 milyon insanın işsiz kalmasına, yeryüzündeki toplam üretimin %42 oranında ve dünya ticaretinin de %65 oranında azalmasına neden olmuştur.

Devlet çıkardığı kanun ile özel teşebbüsü hem teşvik etmek hemde korumak amacıyla;

  •          Vergi Muafiyeti,
  •          Bina Tahsisi,
  •          Ulaşım ve Taşıma kolaylığı,
  •          Ucuz devlet arazisi,
  •          Özel teşebbüsün ürettiği ürünler %10 pahalıda olsa devlet tarafından devlet dairelerinde kullanılacağı 

gibi  kolaylıklar sağlamıştır. Böylece devlet üretimde çeşitliliği sağlamış olacaktı. Ancak bütün bu teşvik ve korumaya rağmen özel teşebbüs (liberalist politika)  başarısız olmuştur.

Başarısız olunmasında:

  • Sermaye birikiminin yetersiz olması
  • 1929’a kadar sanayinin dışa karşı himaye edilememesi
  • Teknik bilgi yetersizliği
  • Özel sektörün çıkarılan Kanunu’na rağmen yapabildiği yatırımların miktar ve çeşit itibariyle yeterli olmaması
  • Özel sektörün yetersiz olması
  • 1929 dünya ekonomik bunalımının olumsuz etkileri gibi nedenler önemli rol oynamıştır.

Uşak Şeker Fabrikası Teşvik-i Sanayi kanunu doğrultusunda kurulmuştur.

Mustafa Kemal’in Türkiye’nin Ekonomi Hayatı ile Alakalı Değerlendirmesi

1923’te Atatürk Rus elçisi Aralof ile yapmış olduğu konuşmada Aralof’a şunları söylemiştir: ”Türkiye’de sınıflar yok. Türkiye’de işçi sınıfı yok, çünkü gelişmiş bir sanayi yok. Bizim burjuvamızı ise henüz bur­juva sınıfı hâline getirmek gerekiyor. Ticaretimiz çok cılız çünkü serma­yemiz yok. Yabancılar bizi eziyor. Benim amacım milli ticareti kalkın­dırmak, fabrikalar açmak, yer altı zenginliklerini meydana çıkarmak, Anadolu tacirine yardım etmek, zenginleşmesini sağlamaktır. Bunlar devletin önünde duran işlerdir. Biz bunları kanunlaştıracağız.